Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kĩ năng viết đúng, viết đẹp cho học sinh Lớp 1

 MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG VIẾT ĐÚNG, VIẾT ĐẸP
 CHO HỌC SINH LỚP 1
 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn đề tài
 Chữ viết là phương tiện để gao tiếp giữa con người với con người. Ở bên 
cạnh lời nói, muốn cho người khác đọc được chữ viết và hiểu ý của mình thì phải 
viết đúng, rõ ràng và đẹp. Đó cũng chính là động tác gây sự chú ý hấp dẫn và tình 
cảm với người đọc. Người Việt Nam chúng ta có một nét đẹp truyền thống rất đáng 
quý, đó là “ yêu chữ”. Đây là một khái niệm khá quen thuộc, yêu chữ là yêu dân 
tộc, là yêu nghĩa, yêu trí tuệ, yêu văn hóa, yêu cái đẹp. Một cách nhìn gần hơn, yêu 
chữ là yêu chữ viết của dân tộc mình, là cách giữ gìn một giá trị văn hóa của dân 
tộc. Cha ông ta có câu “Văn là người”, mà hiểu sâu hơn một chút, chữ cũng là 
người.
 Chữ viết có tầm quan trọng đặc biệt ở bậc Tiểu học, học sinh phải dùng chữ 
viết để học tập và giao tiếp. Vì vậy, chữ viết không những có quan hệ mật thiết tới 
chất lượng học tập ở các môn học khác mà còn góp phần rèn luyện một trong 
những kĩ năng hàng đầu của việc học môn Tiếng Việt trong trường Tiểu học - đó 
là kĩ năng viết chữ. Nếu học sinh viết đúng, đẹp, rõ ràng, đảm bảo tốc độ quy định 
thì học sinh có điều kiện để ghi chép bài học tốt, nhờ vậy mà kết quả học tập tốt 
hơn, ngược lại, viết xấu sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng học tập của các 
em.
 Thực tế cho thấy: Việc rèn chữ viết cho học sinh lớp 1 ở trường tôi còn gặp 
một số khó khăn nhất định. Cụ thể:
 - Lớp học có nhiều học sinh còn khó khăn các em còn dùng nhiều loại bút 
kém chất lượng, ngòi bút bị toè, hay tắc mực gây khó khăn khi viết và làm cho bài 
viết không đẹp.
 - Còn một số học sinh chưa có ý thức trong việc rèn chữ, hay viết ẩu, chưa 
giữ gìn vở viết sạch sẽ, cẩn thận.
 - Một số phụ huynh chưa nhận thức hết tầm quan trọng của chữ viết, chỉ bắt 
ép các em học Tiếng việt, Toán mà quên rằng chữ viết của các em sẽ làm cho tâm 
hồn của các em thêm phong phú.
 Trước những băn khoăn trên tôi quyết định lập phiếu khảo sát ngay đầu năm 
học 2022-2023, tôi đã khảo sát chữ viết của lớp qua giờ tập viết. Kết quả kiểm tra 
như sau: V. Các phương pháp hoạt động thực hiện
1. Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu
 Để nghiên cứu lịch sử của vấn đề nghiên cứu rèn chữ viết cho học sinh lớp 
1, đồng thời nghiên cứu những cơ sở lý luận của đề tài. Từ đó, nắm vững một số 
vấn đề liên quan đến rèn chữ viết cho học sinh lớp 1.
 Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lý thuyết: Để giúp giáo viên dễ dàng 
lựa chọn các biện pháp thích hợp trong quá trình rèn chữ viết cho học sinh lớp 1.
2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Là phương pháp sử dụng hệ thống 
câu hỏi để thu thập các số liệu từ giáo viên và học sinh lớp 1 để tìm hiểu về việc 
rèn chữ viết cho học sinh.
 - Phương pháp so sánh, phân tích: Để tìm ra các mối liên hệ trong quá trình 
rèn cho học sinh lớp 1 viết chữ đẹp.
 - Phương pháp quan sát: Để thu thập những thông tin về thực trạng rèn chữ 
viết của học sinh lớp 1 mà giáo viên đã sử dụng.
 - Phương pháp phỏng vấn, trò chuyện, lấy ý kiến chuyên gia: Để những 
người có trình độ cao góp ý, hướng cách triển khai một đề tài hoặc đánh giá kết 
quả nghiên cứu của đề tài.
 - Phương pháp thực nghiệm: Để thử nghiệm những biện pháp rèn cho học 
sinh lớp 1 viết chữ đẹp .
 - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: Để vận dụng các vấn đề lí 
luận giáo dục liên quan đến hứng thú vào phân tích thực tiễn rèn chữ viết cho học 
sinh lớp 1.
3. Phương pháp trực quan
 Giáo viên khắc sâu biểu tượng về chữ viết cho các em bằng nhiều con 
đường: kết hợp mắt nhìn, tai nghe, tay luyện viết.
 Chữ mẫu là hình thức quan trọng ở tất cả các bài tập viết. Đây là điều kiện 
đầu tiên để các em viết đúng.
 VD: Bài tập viết tuần 3: Giáo viên chuẩn bị chữ mẫu i, u, l, h, k, ch, kh, ư. 
Chuẩn bị bài mẫu cho học sinh quan sát và nhận xét.
 Bài tập viết tuần 16: GV viết mẫu chữ lên bảng cho học sinh quan sát (tiết 
1), đưa vở mẫu cho học sinh quan sát (tiết 2).
 (MINH CHỨNG 1)
4. Phương pháp đàm thoại gợi mở
 Phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở giai đoạn đầu của tiết học. Giáo 
viên dẫn dắt học sinh tiếp xúc với các chữ sẽ học bằng một hệ thống câu hỏi, từ 
việc hỏi về các nét cấu tạo chữ cái, độ cao, kích thước chữ cái đến việc so sánh nét 
giống nhau và nét khác biệt giữa các chữ cái đã học với các chữ cái phân tích. tính thẩm mĩ của chữ viết. Ngoài ra, học sinh còn rèn thao tác viết chữ từ đơn giản 
đến phức tạp, xác định được khoảng cách để hình thành kĩ năng viết đúng mẫu, rõ 
ràng và cao hơn là viết nhanh và viết đẹp.
II. Thực trang:
1. Thuận lợi:
 - Trong những năm gần đây, việc rèn chữ viết cho HS Tiểu học được Bộ 
Giáo dục, Sở Giáo dục, Phòng Giáo dục, Ban giám hiệu nhà trường các thầy cô 
giáo và các bậc cha mẹ HS đặc biệt quan tâm.
 - Hằng năm có tổ chức cuộc thi học sinh viết chữ đẹp các cấp làm cho học 
sinh rất hào hứng và phong trào viết chữ đẹp của học sinh ngày càng sôi nổi hơn.
 - Trường in sẵn vở có logo của trường chất lượng tốt, có ô ly rõ ràng, viết 
không nhoè. Trên thị trường có nhiều loại vở có chữ mẫu đúng và đẹp để học sinh 
tập viết thêm. Còn có nhiều loại bút chuyên dành cho luyện chữ đẹp như bút mài 
nét thanh nét đậm,...
 - Đa số HS đều có ý thức tự giác và yêu thích rèn chữ viết.
2. Khó khăn:
 Học sinh chủ yếu là con em lao động, con em gia đình có hoàn cảnh khó 
khăn. Cha mẹ đi chợ, đi làm về rất muộn nên ít có thời gian quan tâm đến việc học 
của con em mình.
 Hơn nữa, với học sinh lớp 1, các em như những “tờ giấy trắng”, hầu hết các 
em chưa biết viết, còn rất nhút nhát khi đến trường, nhiều em không biết cách cầm 
bút. Tuy có một số em đã được học qua lớp mẫu giáo nhưng cũng chỉ biết tô dạng 
chữ chứ viết chữ thì chưa được. Chính vì thế, người giáo viên lớp 1 đóng một vai 
trò hết sức quan trọng trong việc rèn chữ viết cho học sinh. Lứa tuổi của học sinh 
Tiểu học, nhất là các em lớp 1, tri giác của các em còn thiên về tổng thể mà không 
đi vào cụ thể. Các em thường hiếu động, thiếu kiên trì nên khi viết bài các em 
thường hay mắc một số lỗi cơ bản sau :
 + Ngồi chưa đúng tư thế khi viết
 + Cầm bút không đúng cách
 + Chữ viết sai về độ cao (cao hơn hoặc thấp hơn qui định):
 + Chữ viết to hoặc nhỏ quá, không cân đối.
 + Chữ viết chưa đúng khoảng cách giữa các chữ và con chữ.
 + Chữ viết không ngay ngắn (các chữ hoặc nét chữ thường nghiêng ngả 
hoặc méo mó).
3. Nguyên nhân
 Như đã nói trên do tri giác của các em thiên về tổng thể mà không đi vào cụ 
thể nên khi viết các em không biết đưa nét bút tới đâu là phải dừng lại hay đến 
điểm nào là phải đổi chiều, chuyển hướng để viết tiếp nên các nét khuyết, các chữ 
t, s, r... thường hay viết sai về độ cao, nét chữ không tự nhiên, không đẹp.
 Học sinh chưa nhận thức rõ về vị trí của các đường kẻ ngang hay kẻ dọc, đường kẻ ô vuông chuẩn sẽ giúp cho giáo viên trình bày bài viết trên bảng lớp
được đúng đẹp và dễ dàng. Đồng thời cũng là để giúp học sinh dễ theo dõi nội 
dung bài viết.
 - Chuẩn bị phương tiện học trực tuyến phục vụ công tác rèn chữ: Phòng 
dạy của GV, máy tính, công cụ hỗ trợ dạy viết....
 (MINH CHỨNG 4)
 d. Bảng con của học sinh
 Trong lớp chúng tôi yêu cầu thống nhất 1 loại bảng nhựa cùng kích thương 
20 x 25cm mặt bảng có kẻ ô vuông rõ ràng cỡ (5 x 5cm) có chia thành các dòng 
kẻ nhỏ, bảng viết ăn phấn, không bị trơn, trượt khi học sinh luyện viết Dùng khăn 
ẩm giặt sạch, để lau bảng
 (MINH CHỨNG 5)
 Hình ảnh học sinh dùng bảng con của học sinh lớp 1A
 e. Phấn và bút viết
 * Phấn viết:
Chúng tôi yêu cầu học sinh dùng phấn trắng, mềm. Đồng thời chúng tôi hướng dẫn 
cách trình bày bảng sao cho khi viết không phải xoá đi nhiều lần để đỡ mất thời 
gian và tránh được thao tác thừa khi viết bảng.
VD: Dạy bài tuần 2: e, ê, g, h, I, k, gh, kh - khi luyện viết bảng giáo viên yêu cầu 
học sinh trình bày vào bảng một dòng e, một dòng ê rồi mới giơ bảng và xóa bảng
 (MINH CHỨNG 6)
 Hình ảnh giáo viên hướng dẫn viết chữ trên bảng con
* Bút viết
 - Giai đoạn viết bút chì: Chọn bút chì mềm (loại 2B) để thuận tiện khi sử 
dụng. Mỗi buổi học, học sinh chuẩn bị gọt sẵn 2 bút chì (không gọt bút trong giờ 
học, dành thời gian đó để cho luyện viết).
 - Giai đoạn viết bút mực: Tôi cho các em viết bằng bút ngòi mài để rèn học 
sinh viết chữ thanh đậm.
 (MINH CHỨNG 7)
 Hình ảnh bút chì và bút mực học sinh sử dụng khi viết
2. Biện pháp 2: Rèn các kĩ năng giúp học sinh viết đẹp
2.1 Rèn tư thế ngồi viết - cách cầm bút ngay những ngày đầu tiên, các em phải viết đúng và đẹp các nét cơ bản đã. Vì vậy, 
khi hướng dẫn cho các em viết những nét cơ bản, người giáo viên cần phải xác 
định cho các em thấy được tầm quan trọng của chữ viết, nó thể hiện kiến thức mình 
học được, thể hiện tính cách của người viết, thể hiện ý thức học tập và qua đó rèn 
luyện cho các em tính cẩn thận, kiên trì và óc thẩm mĩ. Tuy nhiên, một số giáo 
viên còn gặp khó khăn khi viết mẫu. Hơn nữa khi cho học sinh quan sát chữ mẫu 
trong khung chữ thì giáo viên thường hay nói lướt qua, coi nhẹ phần này. Vì vậy 
các em chỉ nhận ra hình dáng tổng thể các nét chữ mà không biết chi tiết của từng 
nét nên khi viết ra, sản phẩm của các em hay sai về độ cao và nhất là độ rộng của 
từng nét chữ và nét chữ thường méo mó, không ngay ngắn dẫn đến chữ viết không 
đẹp.
 3.1 Hướng dẫn học sinh nhận biết đúng nét chữ, độ cao, dòng li, đường kẻ
 Để giúp cho học sinh nhận biết được vấn đề này, khi hướng dẫn học sinh 
quan sát và nhận xét các nét chữ và chữ mẫu trong khung chữ, tôi cho học sinh 
nắm vững và phân biệt được thế nào là dòng li 1,2,3,4,5 hay thế nào là các đường 
kẻ 1,2,3.4.5,6. Tuy đối với lớp Một, các em chưa học đến các số nhưng một số em 
đã học qua mẫu giáo nên đã nhận biết được các chữ số, số em còn lại cũng nhớ 
được bằng trực giác. Hơn nữa, khi dạy đến chữ nào, giáo viên lại chỉ vào đường 
kẻ hoặc dòng li để giới thiệu nên học sinh nắm vững và phân biệt được thế nào là 
dòng li hay thế nào là đường kẻ.
 (MINH CHỨNG 10)
 Hình ảnh hướng dẫn học sinh nhận ra từng đường kẻ ngang, dọc, ô li khi viết
 VD: Khi dạy các em viết nét khuyết, tôi hướng dẫn như sau:
 Nét khuyết trên: Giáo viên cũng dạy theo các bước của tiết tập viết nhưng 
cần lưu ý khi hướng dẫn học sinh quan sát chữ mẫu và khi giáo viên hướng dẫn 
viết:
 + Quan sát mẫu: Giáo viên lưu ý để học sinh thấy: Nét khuyết trên có độ 
cao 5 dòng li, nằm trên 6 đường kẻ.
 Đặt bút ở đường kẻ 2, đưa nét xiên lên đến gần đường kẻ đậm phía trên ta 
lượn bút sang trái để nét bút vừa chạm vào đường kẻ đậm phía trên (còn gọi là 
đường kẻ 6) thì đổi chiều bút kéo thẳng xuống đến đường kẻ đậm 1 dừng lại. Miệng 
nói tới đâu thì tay phải thực hành đúng tới vị trí đó để học sinh nắm được. Nếu 
giáo viên để các em đưa nét xiên đúng đến đường kẻ đậm trên thì độ lượn của nét 
khuyết trên sẽ không đẹp hoặc sẽ bị cao hơn độ cao yêu cầu.
 Sau khi viết mẫu và hướng dẫn xong, giáo viên cần phải giải thích rõ cho 
học sinh về điểm đặt bút phải gần vào đường kẻ dọc để khi kéo xuống các em sẽ 
“tựa” vào đường kẻ dọc đó để kéo cho thẳng. Cần tạo cho học sinh có thói quen 
này để khi các em viết quen tay thì không cần “tựa” nữa các em vẫn kéo được các Tương tự như với viết chữ cái, tôi hướng dẫn các em dựa vào các đường kẻ 
ngang, kẻ dọc của vở. Các chữ cái cao hai dòng li (với thời điểm các em còn viết 
cỡ chữ nhỡ) một dòng li (với thời điểm các em viết chữ cỡ nhỏ) tôi cho các em so 
sánh chiều cao với chiều rộng của chữ để cho các em không viết quá to hoặc quá 
nhỏ dựa vào những ô vuông trong vở để hướng dẫn cho các em.
 4.2 Khắc phục các lỗi sai về khoảng cách
 Có những em không biết ước lượng về khoảng cách nên khi viết chữ thì viết 
sát nhau quá, có chữ thì cách xa nhau quá. Những trường hợp như vậy vào tiết 
Hướng dẫn học tôi dành cho các em viết khoảng 1-2 câu trong phần câu ứng dụng 
hoặc trong bài tập đọc hay bài chính tả mới học bằng cách cứ viết bằng bút chì một 
chữ o nhỏ vào sau mỗi chữ rồi mới viết tiếp chữ tiếp theo.
 Ví dụ: Cho học sinh viết câu: Trời mưa vịt ra tắm, tôi hướng dẫn các em 
viết như sau:
 Trờimưavịtratắm. Khi viết xong hết thì xóa các chữ o đó đi và cho các em 
quan sát về khoảng cách giữa các chữ cái trong một chữ. Bên cạnh đó cũng lưu ý 
cho học sinh về khoảng cách giữa các chữ cái trong một chữ, cần phải biết rõ về 
điểm đặt bút, dừng bút và cách nối chữ để chữ viết đúng và cân đối.
 4.3 Khắc phục về chữ viết không ngay ngắn
 Ở phần dạy viết các nét cơ bản và các chữ cái mà các em đã viết đẹp rồi thì 
sang phần viết từ và câu cũng chỉ còn một số em. Mà hầu hết các em viết chữ chưa 
được ngay ngắn, thường là do viết các nét khuyết. Có em thì nghiêng bên này, ngả 
bên kia, có em thì viết chữ vẹo vọ, méo mó. Trước tiên tôi cho các em tập viết lại 
các nét cơ bản vào quyển vở rèn chữ.
 VD: Nét khuyết: tôi hướng dẫn các em để các em nhận biết về độ nghiêng 
cần thiết khi đưa nét bút lên để viết khuyết (/) và khi đưa nét viết xuống phải dóng 
(tựa) theo đường kẻ dọc của vở thì nét chữ sẽ không bị cong vẹo. Khi hướng dẫn 
cho các em, giáo viên cần “miệng nói tay làm” để học sinh vừa nghe vừa quan sát 
được thực tế sau đó cho các em thực hành trên vở Hướng dẫn học. Có thể cho 5-7 
phút trong giờ ra chơi hoặc trước khi ra về, khi các em đã nắm được thì dặn các 
em về nhà phải viết thêm. Luyện viết chữ đẹp cho học sinh không phải ở riêng 
môn tập viết mà còn phải chú ý khi học sinh viết tất cả các môn khác, đặc biệt là 
phân môn chính tả. Trong các tiết học này, khi các em viết tôi thường xuyên quan 
sát để động viên và nhắc nhở kịp thời, chấn chỉnh cho các em ngay để mỗi bài viết 
các em có thêm ý thức giữ gìn làm sao để viết vừa đúng lại vừa đẹp, để mỗi khi 
mở vở ra các em thấy vui vì những bài viết tiến bộ của mình, để từ đó các em có 
thêm ý thức rèn luyện chữ viết cho bản thân.
 Để học sinh hứng thú tích cực vào luyện chữ, ngoài việc nhận xét bài hằng 
ngày, tôi còn tổ chức các cuộc thi chữ viết vào buổi sinh hoạt cuối tuần. Đến tiết 
sinh hoạt cuối tuần tôi giành khoảng 10-15 phút cho các em chép 1-2 câu thơ vào 
vở luyện chữ sau đó nhận xét. Những em có tiến bộ hơn tuần trước sẽ được tuyên