Sáng kiến kinh nghiệm Phát triển phẩm chất nhân ái cho học sinh trong công tác chủ nhiệm Lớp 1

 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
 Trong 5 phẩm chất cần đạt của học sinh thì phẩm chất “nhân ái” là một 
phẩm chất then chốt giáo dục học sinh lòng nhân ái, tình yêu thương con người, 
biết sống vì mọi người vì việc chung. Nhưng một thực tế đáng buồn là hiện nay 
một số học sinh do ảnh hưởng của các phương tiện giải trí truyền thông không 
lành mạnh trên internet nên có lối sống thời ơ, ích kỉ. tích học đòi nhưng lại vô 
cảm trước trước những nỗi đau hoặc khiếm khiết của người khác.
 Là một giáo viên trực tiếp giang dạy tại trường tiểu học. tôi luôn băn 
khoăn cho sự phát triển ồ ạt của công nghệ 4.0 sẽ kéo theo nhiều hệ lụy đến quá 
trình phát triển tâm sinh lý các em, nhất là học sinh lớp 1, một lứa thuổi hết sức 
hồ nhiên và ngây thơ trong trắng. Vậy là sao để đưa phẩm chất nhân ái đến với 
tâm hồn trẻ thơ bằng một cách nhẹ nhàng và sâu lắng nhất, đọng lại trong các 
em những tốt chất quý báu như ông cha ta đã có như: tình yêu thương, sự cảm 
thông chia sẻ, sống vì mọi người,
 Sau bao nhiêu trăn trở suy nghĩ, tôi đã đưa vấn đề này trình lên ban giám 
hiệu nhà trường xin ý kiến chỉ đạo thì đã nhận được sự ủng hộ tuyệt đối của nhà 
trường. Với phương châm giáo dục mở để phát triển phẩm chất năng lực học 
sinh. Do đó nhà trường đã rất ủng hộ tôi, hướng dẫn và đưa ra cho tôi nhiều 
phương án lựa chọn để giáo dục học sinh theo hướng phát triển phẩm chất năng 
lực.
 Vậy là tôi đã có thêm động lực để nghiên cứu vấn đề trăn troe của bản 
thân bấy lâu nay. Tôi đã quyết định chọn phẩm chất “Nhân ái” để làm biện pháp 
nghiên cứu vì tôi nghĩ biện pháp này hết sức quan trọng không giải giá trị của nó 
mà tôi muốn các em được phát triển một cách toàn diện ngay từ khi đặt chân đến 
mái trường học tập.
 Do đó tôi đã chọn đề tài: “Phát triển phẩm chất nhân ái cho học sinh 
trong công tác chủ nhiệm lớp” 
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
 Giúp học sinh phát triển 5 phẩn chất cốt lõi trong chương trình giáo dục 
phổ thong 2018 là một trong những nhiệm vụ then cốt của người giáo viên chủ 
nhiệm. Trong đó phẩm chất nhân ái có vai trò quan trọng trong việc hình thành 
và phát triển nhân cách của học sinh. Vì thế mục tiêu của đề tài là vận dụng 
những giải pháp mới lạ, hấp dẫn học sinh nhằm thu hút sự tập trung của các em, 
giúp các em thấm nhuần những giá trị từ các giải pháp mang lại để phát triển 3
 Theo nghĩa Hán Việt, “nhân” là người, “ái” là tình yêu. “Nhân ái” chính là 
tình yêu của con người đối với con người, là tinh thần đoàn kết, yêu thương, sẻ 
chia, giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống hàng ngày.
 Lòng nhân ái là một trong những phẩm chất quan trọng mà mục tiêu giáo 
dục đề ra cho ngành giáo dục từ xưa đến nay.
 Tại sao phải giáo dục lòng nhân ái? Thực tế đã chứng minh, sức mạnh của 
lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, yêu thương giữa con người với nhau mang đến 
những điều vô cùng kì diệu. Nó định hướng suy nghĩ và hành vi đúng. Nó giúp 
chúng ta tạo lên sức mạnh chiến thắng mọi khó khăn từ thiên tai, dịch bệnh, 
chiến tranh, đói nghèo...Nó mang đến một môi trường sống chan hoà yêu 
thương, niềm vui và hạnh phúc, xoá tan nỗi cô đơn và những điều tiêu cực trong 
mọi mối quan hệ. Nó làm nên giá trị cốt lõi của cuộc sống: Đó là hạnh phúc.
 1.1.2. Mối quan hệ giữa lòng nhân ái và bạo lực học đường
 Tại sao trong những năm gần đây, vấn đề bạo lực học đường lại trở nên phổ 
biến và ngày càng gia tăng về mức độ nghiêm trọng đến vậy? Ngành giáo dục 
gánh phần trách nhiệm cùng với gia đình và xã hội trong vấn đề này. Chúng ta 
đều biết rằng, một nền giáo dục hiệu quả là giáo dục toàn diện, bồi dưỡng, tạo 
nên những con người có đủ tri thức và nhân cách. Nhưng thực tế, ở nhiều nơi, 
giáo dục chỉ chú trọng dạy học sinh kiến thức, mà coi nhẹ công tác giáo dục 
lòng nhân ái cho học sinh. Những hành xử nóng nảy, thiếu kiểm soát, sự ích kỉ, 
nhỏ nhen, ganh đua hàng ngày trong học sinh không được chú ý quan tâm, 
uốn nắn một cách nghiêm túc sẽ dần hình thành nên thói quen, nếp nghĩ, nếp 
sống sai lệch ở trẻ. Và khi các em sinh hoạt trong môi trường khác nhau, các em 
sẽ rất dễ gây mâu thuẫn, xung đột. Ngược lại, nếu các em được người lớn chú ý 
bồi dưỡng lòng nhân ái hàng ngày, uốn nắn những hành vi chưa chuẩn, các em 
sẽ dần nhận thức đúng và có kĩ năng điều chỉnh ý thức, hành vi, các em được 
khen ngợi, khích lệ lòng nhân ái trong các em sẽ dần hình thành và sẽ thành 
công trong các mối quan hệ. Bạo lực học đường sẽ không xảy ra.
 1.2. Tìm hiểu nguyên nhân cụ thể của vấn nạn bạo lực học đường trong 
học sinh
 Thông qua các bài viết, các đề tài nghiên cứu, các báo cáo đánh giá của các 
chuyên gia về vấn nạn bạo lực học đường thì nguyên nhân dẫn đến vấn nạn bạo 
lực học đường trong học sinh ngày càng gia tăng là bởi vì:
 - Các em không được giáo dục, bồi dưỡng lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, 
yêu thương một cách đầy đủ và đúng cách trong các môi trường sinh hoạt của 
các em, đó là môi trường gia đình, nhà trường và xã hội.
 - Sự bỏ bê con cái của cha mẹ trong gia đình do áp lực mưu sinh. 5
 tham gia các hoạt động 
 thiện nguyện
 Nêu gương bằng cách 
 5 21 42 % 27 54 % 2 4 %
 ứng xử nhân ái
 Kết quả điều tra cho thấy, một bộ phận không nhỏ phụ huynh chưa chú ý 
đến việc giáo dục bồi dưỡng lòng nhân ái cho con; không coi trọng việc đối xử 
công bằng giữa các con mà chủ yếu ứng xử theo cảm xúc hoặc không quan tâm; 
chưa chú trọng việc giải quyết mâu thuẫn, nỗi bức xúc của trẻ, thường gạt đi 
những mâu thuẫn nhỏ; không quan tâm đến việc nêu gương và khuyến khích con 
tham gia các hoạt động nhân đạo. 
 1.3.2. Điều tra thực trạng việc giáo dục lòng nhân ái cho học sinh của 
giáo viên
 Chúng tôi xây dựng và phát phiếu cho 20 giáo viên chủ nhiệm của trường, 
đồng thời phỏng vấn, trao đổi thêm để tìm hiểu về những vấn đề liên quan. Kết 
quả thu được như sau: 
 Không Không 
 Thường 
 Phương pháp giáo dục thường quan tâm
 STT xuyên
 lòng nhân ái cho HS xuyên
 SL TL SL TL SL TL
 Lồng ghép trong các tiết 
 1 12 60% 8 40%
 dạy trên lớp
 Giáo dục trong các tiết học 
 2 20 100%
 đạo đức
 Chú trọng giải quyết những 
 3 10 50% 10 50%
 mâu thuẫn giữahọc sinh
 Đối xử công bằng giữa các 
 4 16 80% 4 20%
 học sinh, không thiên vị
 Tổ chức các hoạt động 
 5 thiện nguyện ngoài giờ 20 100%
 chính khóa
 6 Nêu gương về lòng nhân ái 4 20% 16 80%
 Sử dụng từ ngữ, hành vi 
 7 12 60% 8 100%
 mang tính bạo lực 7
 không dành thời gian 
 quan tâm
 Ghen tỵ, đố kị với 
 9 mình (với bạn giỏi 8 8% 13 13%
 hơn)
 Câu 2: Em cảm thầy thế nào khi bị người khác đối xử bằng những hành vi 
trên?
 .
 Từ bảng thống kê cho thấy:
 - Rất nhiều HS từng bị đối xử bằng những lời nói hành vi mang tính bạo 
lực.
 - Còn nhiều HS sử dụng hành vi bạo lực với bạn
 - Các em đều cảm thấy buồn, tủi thân, ức chế, tức giận khi bị đối xử bạo 
lực.
 3.3.2. Quan sát học sinh:
 Chúng tôi tiến hành quan sát học sinh trong những giờ vui chơi, trong các 
giờ học và thu được kết quả theo mục đích quan sát như sau:
 - Đa số các em đều có hành vi ứng xử thân thiện, đoàn kết, sẵn sàng giúp 
đỡ nhau trong sinh hoạt, học tập
 - Nhiều em thường xuyên chê bai bạn bằng những lời nói tổn thương: học 
dốt, xấu, lười, bẩn, ngu,Đây là nguyên nhân chính dẫn đến những mâu thuẫn 
trong học sinh. 
 - Một bộ phận nhỏ các em học sinh khối 4, 5 có biểu hiện chia rẽ, phân bè 
phái, làm mất đoàn kết trong tập thể. 
 - Có những anh lớp lớn hay doạ nạt, lấy đồ của các em học sinh lớp nhỏ, 
Các em học sinh lớp 1, 2, 3 hay tranh giành đồ chơi, truyện, đồ ăn dẫn đến mâu 
thuẫn, thậm chí đánh nhau
 - Một bộ phận nhỏ học sinh hay lấy đồ của bạn; phá đồ chơi, quấy rối, trêu 
chọc bạn dẫn đến xung đột.
 4. Đánh giá chung thực trạng và chỉ ra nguyên nhân sau điều tra
 4.1. Thực trạng:
 - Về nhận thức: Một bộ phận cha mẹ học sinh và giáo viên chưa nhận thức 
được giá trị của lòng nhân ái đối với sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ cũng 
như ảnh hưởng của nó đến sự thành công của trẻ trong cuộc đời. 
 - Về phương pháp giáo dục lòng nhân ái: 9
 1. Giải pháp 1: Nâng cao nhận thức của giáo viên và phụ huynh trong 
việc giáo dục lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, sẻ chia cho trẻ.
 Chúng ta đều biết rằng, nhận thức là khởi nguồn của hành vi. Khi cha mẹ 
và thầy cô chưa coi trọng vấn đề giáo dục, bồi dưỡng lòng nhân ái cho các em 
thì không bao giờ để tâm, suy nghĩ phải làm thế nào để giúp con em mình hình 
thành và phát triển lòng nhân ái và cũng không quan tâm đến hành vi của mình 
có ảnh hưởng như thế nào đến việc hình thành nhân cách của trẻ. Những biểu 
hiện chưa đúng của trẻ không được cha mẹ, thầy cô quan tâm,uốn nắn sẽ dần trở 
thành thói quen xấu, hình thành lối sống ích kỷ, lệch lạc.
 Chính vì vậy, việc giúp cho cha mẹ, thầy cô, những người gần gũi và có 
ảnh hưởng nhất đến trẻ, nhận thức được tầm quan trọng của phẩm chất nhân ái 
mà ngành giáo dục đặt ra có ý nghĩa rất lớn đến sự thành công của trẻ trong cuộc 
sống sau này. Thành công trong các mối quan hệ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp 
góp phần quyết định đến sự thành công trên con đường sự nghiệp nói riêng và 
thành công trong cuộc sống nói chung của trẻ.
 Làm thế nào để tiếp cận, tác động và thay đổi nhận thức của cha mẹ, nâng 
cao hơn nữa nhận thức của thầy cô về vấn đề giáo dục lòng nhân ái của trẻ? Đây 
là câu hỏi mà chúng tôi trăn trở nhất. Bởi thay đổi nhận thức của một người 
trưởng thành là rất khó.
 Và giải pháp cho vấn đề này như sau:
 - Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, trong dịp nghỉ hè, chúng tôi giới 
thiệu và định hướng cho giáo viên xem chương trình “Thầy cô đã thay đổi” và 
nói chuyện, trao đổi, bàn luận một cách rất tự nhiên với nhau về những vấn đề 
liên quan trong chương trình. 
 - Sau tuần làm quen, chúng tôi gửi đến học sinh các lớp khối 2, 3, 4, 5 một 
yêu cầu: “Em muốn điều gì ở thầy cô giáo mới để giúp em học tập và rèn luyện 
tốt hơn trong năm học này? Hãy viết thư, lời nhắn gửi cô thầy để nói lên mong 
muốn của em?”
 Qua các lá thư, lời nhắn gửi, hầu như các em đều bày tỏ lòng biết ơn với cô 
giáo và mong muốn cô luôn tươi cười, vui vẻ, mặc đẹpCác em mong cô 
không cáu gắt, mong cô lắng nghe chúng em và tổ chức cho các em nhiều hoạt 
động ngoại khóa, hoạt động vui chơi nhiều hơn,
 Với những cách đó, chúng tôi muốn giáo viên tự liên hệ, cảm nhận, suy 
nghĩ về những điều mình đã làm tổn thương học sinh trong cách ứng xử không 
chủ ý của mình hàng ngày có tác động tiêu cực như thế nào đến hiệu quả giáo 
dục, đến nhân cách của trẻ. Điều đó sẽ giúp lay động cảm xúc, thức tỉnh nhận 11
 “Chúng tôi không nghĩ được xa hơn là các con sẽ bị ảnh hưởng như thế nào 
khi sống trong một tập thể mà không biết sẻ chia, không có tinh thần đoàn kết, 
tương trợ”,
 Giáo viên giới thiệu cho phụ huynh xem chương trình “Cha mẹ đã thay 
đổi” để cha mẹ rút ra được những bài học trong việc giáo dục con cái.
 Với cách tiếp cận này, phụ huynh và cả giáo viên đều được tác động 1 cách 
tự nhiên, giúp họ nâng cao nhận thức của mình về việc cần thiết phải giáo dục 
đạo đức cho trẻ; sự cần thiết phải đối xử công bằng giữa các con trong gia đình, 
giữa học sinh trong lớp; phải biết lắng nghe và giải quyết thỏa đáng những vấn 
đề bế tắc, bức xúc cho trẻ và việc ý thức phải làm gương cho trẻ để trẻ noi theo 
mà sống tốt hơn. 
 2. Giải pháp 2: Giúp giáo viên tìm ra cách tiếp cận hiệu quả nhằm giáo 
dục, bồi dưỡng lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết cho học sinh.
 2.1. Tăng cường sự giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động học tập 
và rèn luyện của học sinh. 
 Bồi dưỡng lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết cho trẻ sẽ không hiệu quả nếu 
như chúng ta chỉ dừng lại ở các bài giảng đạo đức hay thông qua các tiết học có 
nội dung liên quan. Bởi đó là cách giáo dục nặng về lý thuyết, giáo điều không 
phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học. 
 Lòng nhân ái phải được hình thành 1 cách rất tự nhiên thông qua những 
hoạt động nhân ái, những hành vi ứng xử nhân văn hàng ngày.Với học sinh thì 
thông qua các hoạt động giúp đỡ nhau trong sinh hoạt hàng ngày trên lớp, trong 
lao động , học tập, vui chơi,... Giáo viên cần có sự phân công một cách có dụng 
ý để vừa đạt được hiệu quả công việc, vừa kết hợp giáo dục bồi dưỡng lòng 
nhân ái cho học sinh.
 Ví dụ: 
 - Trong học tập, giáo viên xây dựng phong trào “Đôi bạn cùng tiến”, 
“Cùng giúp bạn tiến bộ”và tổ chức cho học sinh tự nguyện xung phong nhận 
giúp đỡ các bạn chậm tiến học thuộc các bảng cửu chương, luyện kỹ năng đọc, 
luyện viết, làm tính,trong các giờ truy bài đầu giờ, trong các hoạt động học 
trên lớp,
 Hàng ngày, hằng tuần đánh giá biểu dương sự tiến bộ của các bạn được 
giúp đỡ, khen ngợi các bạn có tinh thần đoàn kết hỗ trợ, ghi công, tặng cờ để 
khích lệ phong trào và cũng để học sinh cả lớp nhận thức được ý nghĩa của việc 
làm tốt và khi làm việc tốt sẽ luôn được mọi người yêu quý, khen ngợi.
 - Trong lao động, vệ sinh: Giáo viên chia các công việc vệ sinh thành các 
công việc nhỏ: quét lớp, lau bảng, quét sân, chăm sóc cây, và nêu ra những