Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp luyện đọc đúng cho học sinh Lớp 1 trong các tiết tập đọc

 PHÒNG GD- ĐT GIO LINH
 TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ TRẤN CỬA VIỆT
 -------------------
   
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Đề tài:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP LUYỆN ĐỌC ĐÚNG CHO
HỌC SINH LỚP 1 TRONG CÁC TIẾT TẬP ĐỌC
 Người viết : Trần Thị Quýt
 Tổ : Một
 Cửa Việt , Tháng 4 năm 2010. nói chưa tốt. Đó cũng là ý do khiến cho trong nhiều trường hợp, học sinh không 
hiểu đúng văn bản được đọc.
 Cũng như nhiều giáo viên lớp 1 khác, tôi suy nghĩ rất nhiều về cách dạy tập 
đọc ở lớp 1. Đặc biệt là rèn cho học sinh không những chỉ đọc thông được văn bản 
mà còn phải đọc đúng văn bản được đọc. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để giúp các 
em đọc đúng tiếng, đọc liền tiếng trong từ, trong câu, đọc đúng ngữ điệu, biết cách 
ngắt nghỉ hơn trong văn bản thơ, cũng như văn bản văn xuôi. Những băn khoăn 
này chính là lý do tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp luyện đọc đúng cho học sinh 
lớp 1 trong các tiết tập đọc”
 II-/ MỤC ĐÍCH NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI 
 Tập đọc là phân môn thực hành vì vậy nhiệm vụ của nó là hình thành kỹ 
năng đọc cho học sinh. Kỹ năng đọc có nhiều mức độ: đọc đúng, đọc nhanh. Dạy 
đọc giáo dục lòng ham đọc sách cho học sinh giúp cho các em thấy được đây chính 
là con đường đặc biệt để tạo cho mình một cuộc sống trí tuệ phát triển. Tập đọc 
góp phần làm giàu vốn kiến thức ngôn ngữ, bồi dưỡng cho học sinh lòng yêu cái 
thiện và cái đẹp, dạy cho các cách tư duy có hình ảnh.
 Đặc điểm của dạy tập đọc lớp 1 chính là ở chỗ :đây là bước chuyển tiếp từ 
dạy “học vần” sang dạy “tập đọc” (ở lớp 2). Giờ tập đọc ở lớp 1 vận dụng cả 
phương pháp học vần, cả phương pháp tập đọc. Yêu cầu của giờ tập đọc lớp 1 là 
củng cố hệ thống âm vần đã đọc (nhất là các vần khó) đọc đúng tiếng, liền tiếng 
trong từ, trong câu, đoạn, bài. Bước đầu biết cách ngắt hơi ở các dấu câu, biết lên 
giọng và hạ giọng. Để làm tốt được những nhiệm vụ nêu trên, đề tài của tôi mục 
đích đưa ra một số biện pháp để giúp học sinh đọc thông được văn bản và đọc 
đúng ngữ điệu nói chung, ngắt giọng đúng nói riêng nhằm nâng cao chất lượng của 
1 giờ dạy tập đọc ở lớp 1.
 III-/ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
 Đối tượng nghiên cứu là thực trạng dạy đọc của lớp 1 ở trường tiểu học hiện 
nay nói chung và HS ở trường Tiểu học Thị trấn Cửa Việt nói riêng.
 IV-/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng những phương pháp sau :
 - Phương pháp thu nhận tài liệu;
 - Phương pháp điều tra khảo sát thực tế;
 - Dạy thực nghiệm;
 - Trao đổi, toạ đàm với đồng nghiệp.
Người thực hiện: Trần Thị Quýt - 2 Trường- tiểu học Thị Trấn Cửa Việt trọng vì nó sẽ giúp người ta sử dụng các nguồn thông tin, đọc chính là học, học 
nữa học mãi, đọc để tự học, học cả đời. Vì những lý lẽ trên dạy đọc có ý nghĩa to 
lớn ở tiểu học. Đọc trở thành một đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với mỗi người đi học. 
Đầu tiên trẻ phải học đọc, sau đó trẻ phải đọc để học. Đọc giúp trẻ em chiếm lĩnh 
được một ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập. Nó là công cụ để học tập 
các môn học khác. Nó tạo ra hứng thú và động cơ học tập. Nó tạo điều kiện để học 
sinh có khả năng tự học và tinh thần học tập cả đời. Nó là một khả năng không thể 
thiếu được của con người văn minh.
 Đọc một cách có ý thức cũng sẽ tác động tích cực tới trình độ ngôn ngữ 
cũng như tư duy của người đọc, việc dạy đọc sẽ giúp học sinh hiểu biết hơn, bồi 
dưỡng ở các em lòng yêu cái thiện và cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một 
cách logic cũng như biết tư duy có hình ảnh. Như vậy đọc có một ý nghĩa to lớn 
còn vì nó bao gồm các nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển.
 2. Nhiệm vụ của dạy đọc ở tiểu học
 Những điều vừa nêu trên khẳng định sự cần thiết của việc hình thành và 
phát triển một cách có hệ thống và có kế hoạch năng lực đọc cho học sinh. Tập đọc 
với tư cách là một phân môn của Tiếng Việt ở tiểu học có nhiệm vụ đáp ứng yêu 
cầu này – hình thành và phát triển năng lực đọc cho học sinh.
 Phân môn học vần cũng thực hiện nhiệm vụ dạy đọc nhưng mới dạy đọc ở 
mức độ sơ bộ nhằm giúp học sinh sử dụng bộ mã chữ âm. Việc thông hiểu văn bản 
chỉ đặt ra ở mức độ thấp và chưa có hình thức chuyển thẳng từ chữ sang nghĩa (đọc 
thầm). Như vậy, tập đọc với tư cách là một phân môn tiếng Việt tiếp tục những 
thành tựu dạy học mà học cần đạt được, nâng lên một mức đầy đủ hoàn chỉnh hơn.
 Tập đọc là một phân môn thực hành nhiệm vụ quan trọng nhất của nó là 
hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đọc được tạo nên từ bốn kỹ năng 
cũng là bốn yêu cầu về chất lượng của “đọc”: đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, 
trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn 
gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Bốn kỹ năng này được hình thành trong 2 hình 
thức đọc: đọc thành tiếng và đọc thầm. Chúng được rèn luyện đồng thời và hỗ trợ 
lẫn nhau. Sự hoàn thiện một trong những kỹ năng này sẽ có tác động tích cực đến 
những kỹ năng khác. Ví dụ, đọc đúng là tiền đề của đọc nhanh cũng như cho phép 
thông hiểu nội dung văn bản. Ngược lại, nếu không hiểu điều mình đang đọc thì 
không thể đọc nhanh và diễn cảm được. Nhiều khi khó mà nói được rạch ròi kỹ 
năng nào làm cơ sở cho kỹ năng nào, nhờ đọc đúng mà hiểu đúng hay chính nhờ 
hiểu đúng mà đọc được đúng. Vì vậy, trong dạy đọc không thể xem nhẹ yếu tố nào.
 Nhiệm vụ thứ hai của dạy đọc là giáo dục lòng ham đọc sách, hình thành 
thói quen làm việc với văn bản, với sách cho học sinh. Nói cách khác thông qua 
việc dạy đọc phải giúp học sinh thích đọc và thấy được rằng khả năng đọc là có lợi 
Người thực hiện: Trần Thị Quýt - 4 Trường- tiểu học Thị Trấn Cửa Việt 2. Chuyển dạng thức chữ viết thành âm thanh, nghĩa là phát âm các từ theo 
từng chữ cái (đánh vần) hay là đọc thành từng tiếng tuỳ thuộc vào trình độ nắm kỹ 
thuật đọc.
 3. Thông hiểu những gì được đọc (từ, cụm từ, câu, bài) kỹ năng đọc là một 
kỹ năng phức tạp, đòi hỏi một quá trình luyện lâu dài. chia việc hình thành kỹ 
năng này ra làm 3 giai đoạn : phân tích tổng hợp (còn gọi là giai đoạn phát sinh, 
hình thành một cấu trúc chỉnh thể của hành động) và giai đoạn tự động hoá. Giai 
đoạn dạy học vần là sự phân tích các chữ cái và đọc từng tiếng theo các âm. Giai 
đoạn tổng hợp thì đọc thành cả từ trọn vẹn, trong đó có sự tiếp nhận từ bằng thị 
giác và phát âm hầu như trùng với nhận thức ý nghĩa. Tiếp theo sự thông hiểu ý 
nghĩa của "từ" trong cụm từ hoặc câu đi trước sự phát âm, tức là đọc được thực 
hiện trong sự đoán các nghĩa. Bước sang lớp 2, lớp 3 học sinh bắt đầu đọc tổng 
hợp. Trong những năm học cuối cấp, đọc càng ngày càng tự động hoá, nghĩa là 
người đọc ngày càng ít quan tâm đến chính quá trình đọc mà chú ý nhiều đến việc 
chiếm lĩnh văn hoá (bài khoá), nội dung của sự kiện, cấu trúc chủ đề, các phương 
tiện biểu đạt của nó. Thời gian gần đây, người ra đã chú trọng hơn đến những mối 
quan hệ quy định lẫn nhau của việc hình thành kỹ năng đọc và hình thành kỹ năng 
làm việc với văn bản. Nghĩa là đòi hỏi giáo viên tổ chức giờ học đọc sao cho việc 
phân tích nội dung của bài đọc đồng thời hướng dẫn đọc có ý thức bài đọc. Việc 
đọc như thế nhằm vào sự nhận thức. Chỉ xem là đứa trẻ biêt đọc khi nó đọc mà 
hiểu trương điều mình đọc. Đọc là hiểu nghĩa chữ viết. Nếu trẻ không hiểu được 
những từ ta đưa cho chúng đọc, chúng sẽ không có hứng thú học tập và không có 
khả năng thành công. Do đó hiểu những gì được đọc sẽ tạo ra động cơ, hứng thú 
cho việc đọc.
 Để có giờ tập đọc đạt kết quả tốt người giáo viên phải nắm được đặc điểm 
tâm sinh lý của học sinh mình nắm được đặc điểm yêu cầu, bản chất kỹ năng cơ 
chế mục đích cần đạt được của tiết dạy tập đọc. Trên cơ sở đó sử dụng phương 
pháp cho phù hợp.
 2. Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy đọc
 Phương pháp dạy tập đọc phải dựa trên những cơ sở của ngôn ngữ học. Nó 
liên quan mật thiết với một số vấn đề của ngôn ngữ học như vấn đề chính âm, 
chính tả, chữ viết, ngữ điệu (thuộc ngữ âm học), vấn đề nghĩa của từ, của câu, 
đoạn, bài (thuộc từ vựng học, ngữ nghĩa học), vấn đề dấu câu, các kiểu câu 
Phương pháp dạy học tập đọc phải dựa trên những kết quả nghiên cứu của ngôn 
ngữ học, việt ngữ học về những vấn đề nói trên để xây dựng, xác lập nội dung và 
phương pháp dạy học. Bốn phẩm chất của đọc không thể tách rời những cơ sở 
ngôn ngữ học. Không coi trọng đúng mức những cơ sở này, việc dạy học sẽ mang 
tính tuỳ tiện và không đảm bảo hiệu quả dạy học.
Người thực hiện: Trần Thị Quýt - 6 Trường- tiểu học Thị Trấn Cửa Việt pháp dạy tập đọc không thể không dựa trên những thành tựu nghiên cứu của lý 
thuyết văn bản nói chung và nghiên cứu văn học nói riêng.
 III-/ TỔ CHỨC DẠY ĐỌC THÀNH TIẾNG Ở TIỂU HỌC
 1. Chuẩn bị cho việc đọc
 Giáo viên hướng dẫn học sinh chuẩn bị tâm thế để đọc. Khi ngồi đọc cần 
phải ngồi ngay ngắn, khoảng cách từ mắt đến sách nên nằm trong khoảng 30-35 
cm, cổ và đầu thẳng, phải thở sâu và thở ra chậm để lấy hơi. Ở lớp, khi được cô 
giáo gọi đọc, học sinh phải bình tĩnh, tự tin, không hấp tấp đọc ngay.
 Trước khi nói về việc rèn đọc đúng, cần nói về tiêu chí cường độ và tư thế 
khi đọc, tức là rèn đọc to, đọc đàng hoàng. Trong hoạt động giao tiếp, khi đọc 
thành tiếng, người đọc một lúc đóng hai vai: một vai - và mặt này thường được 
nhấn mạnh - là người tiếp nhận thông tin bằng chữ viết; vai thứ hai là người trung 
gian để truyền thông tin đưa văn bản viết đến người nghe. Khi giữ vai thứ hai này, 
người đọc đã thực hiện việc tái văn bản. Vì vậy, khi đọc thành tiếng, người đọc có 
thể đọc cho mình hoặc cho người khác hoặc cho cả hai. Đọc cùng với phát biểu 
trong lớp là hai hình thức giao tiếp trước đám đông đầu tiên của trẻ em nên giáo 
viên phải coi trọng khâu chuẩn bị để đảm bảo sự thành công, tạo cho các em sự tự 
tin cần thiết. Khi đọc thành tiếng, các em phải tính đến người nghe. Giáo viên cần 
cho các em hiểu rằng các em đọc không phải chỉ cho mình cô giáo mà để cho tất cả 
các bạn cùng nghe nên cần đọc đủ lớn để cho tất cả những người này nghe rõ. 
Nhưng như thế không có nghĩa là đọc quá to hoặc gào lên. Để luyện cho học sinh 
đọc quá nhỏ "lí nhí", giáo viên cần tập cho các em đọc to chừng nào bạn ở xa nhất 
trong lớp nghe thấy mới thôi. Giáo viên nên cho học sinh đứng trên bảng để đối 
diện với những người nghe. Tư thế đứng đọc phải vừa đàng hoàng, vừa thoải mái, 
sách phải được mở rộng và cầm bằng hai tay.Giáo viên làm mẫu, đây là đối tượng 
HS vùng nông thôn , GV cần nắm bắt sự khéo léo , tâm lý của HS, giúp HS mạnh 
dạn, tự tin trong lúc đọc.
 2. Luyện đọc đúng
 a. Đọc đúng là sự tái hiện mặt âm thanh của bài đọc một cách chính xác, 
không có lỗi. Đọc đúng là đọc không thừa, không sót từng âm, vần, tiếng. Đọc
 đúng phải thể hiện đúng ngữ âm chuẩn, tức là đọc đúng chính âm. Nói cách khác là 
không đọc theo cách phát âm địa phương lệch chuẩn. Đọc đúng bao gồm việc đọc đúng 
các âm thanh (đúng các âm vị) ngắt nghỉ hơi đúng chỗ (đọc đúng ngữ điệu).
 b. Luyện đọc đúng phải rèn cho học sinh thể hiện chính xác các âm vị tiếng 
Việt.Với HS ở Thị Trấn Cửa Việt cần rèn đọc đúng các yếu tố sau: 
 - Đọc đúng các phụ âm đầu: Ví dụ: có ý thức phân biệt để không đọc: “dảy 
dây”, “khoẻ khắn” mà phải đọc là “nhảy dây” ,“khỏe khoắn”, chú ý phân biệt 
giữa âm d và âm nh., âm x và âm s như : “chim sẻ” thành “chim xẻ”.v.v
Người thực hiện: Trần Thị Quýt - 8 Trường- tiểu học Thị Trấn Cửa Việt thoắng. Tốc độ chấp nhận được của đọc nhanh khi đọc thành tiếng trùng với tốc độ 
của lời nói. Khi đọc thầm thì tốc độ đọc sẽ nhanh hơn nhiều.
 b) Biện pháp luyện đọc nhanh
 Giáo viên hướng dẫn cho học sinh làm chủ tốc độ đọc bằng cách đọc mẫu để 
học sinh đọc theo tốc độ đã định. Đơn vị để đọc nhanh là cụm từ, câu, đoạn, bài. 
Giáo viên điều chỉnh tốc độ đọc bằng cách giữ nhịp đọc. Ngoài ra, còn có biện 
pháp đọc nối tiếp trên lớp, đọc nhẩm có sự kiểm tra của thầy, của bạn để điều 
chỉnh tốc độ. Giáo viên đo tốc độ đọc bằng cách chọn sẵn bài có số tiếng cho trước 
và dự tính sẽ đọc trong bao nhiêu phút. Định tốc như thế nào còn phụ thuộc vào độ 
khó của bài đọc.
 IV-/ MỤC ĐÍCH YÊU CẦU CỦA PHÂN MÔN TẬP ĐỌC Ở LỚP 1
 - Môn Tiếng Việt ở trường tiểu học có tác dụng hình thành phát triển ngôn 
ngữ cho học sinh. Tiếng Việt gồm nhiều phân môn: Tập đọc, từ ngữ, ngữ pháp, 
chính tả, tập làm văn. Phân môn tập đọc có vị trí quan trọng. Dạy tốt phân môn này 
đáp ứng một trong 4 kỹ năng sử dụng tiếng Việt. Kỹ năng đọc nhanh, chính xác, rõ 
ràng, rành mạch và diễn cảm nhờ đó học sinh có những hiểu biết văn học ngôn ngữ 
và ngược lại. Vì vậy đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm là quá trình có liên quan 
mật thiết với nhau. Qua việc đọc, học sinh chiếm lĩnh được những tri thức văn hoá 
của dân tộc và cũng từ đó giáo dục tình cảm đạo đức cao đẹp cho học sinh, đồng 
thời phát huy tính sáng tạo, khả năng tư duy cho các em.
 Đối với học sinh lớp 1, các em bắt đầu chuyển từ giai đoạn học vần sang tập 
đọc vì vậy giờ tập đọc ở lớp 1 vận dụng cả phương pháp học vần, cả phương pháp 
tập đọc. Yêu cầu của giờ tập đọc lớp 1 là củng cố hệ thống âm vần đã học (nhất là 
các vần khó), đọc đúng và trơn tiếng, đọc liền từ, đọc cụm từ và câu: tập ngắt nghỉ 
(hơi) đúng chỗ trong câu. Hiểu các từ thông thường, hiểu được ý diễn đạt đã đọc 
(độ dài câu khoảng 10 tiếng). Bên cạnh nhiệm vụ ôn vần cũ, học vần mới học sinh 
còn được phát triển vốn từ, tập nói câu đơn giản. 
 V-/ VÀI NÉT VỀ PHÂN MÔN TẬP ĐỌC Ở LỚP 1
 - Cấu trúc chung: Phân môn tập đọc gồm 42 bài được bắt đầu từ tuần 5 của
 học kỳ II (có 14 tuần dạy tập đọc, mỗi tuần có 3 bài, mỗi bài dạy trong 2 tiết).
 - Nội dung: Các bài tập đọc xoay quanh 3 chủ đề: Nhà trường, gia đình, 
thiên nhiên đất nước.
 - Bài tập đọc lớp 1 gồm có các phần:
 + Văn bản đọc
 + Những từ khó cần lưu ý
 + Các câu hỏi (bài tập) để ôn luyện âm, vần
 + Luyện nói: nói về một vấn đề hoặc nhìn tranh để diễn đạt.
Người thực hiện: Trần Thị Quýt - 10 Trường - tiểu học Thị Trấn Cửa Việt