Sáng kiến kinh nghiệm Một vài kinh nghiệm giúp học sinh Lớp 1 học tốt phân môn học vần

 1. Tên đề tài: MỘT VÀI KINH NGHIỆM GIÚP HỌC SINH LỚP MỘT 
 HỌC TỐT PHÂN MÔN HỌC VẦN
2. Đặt vấn đề:
 Mục tiêu của môn Tiếng Việt là hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ 
năng sử dụng Tiếng Việt (đọc, viết, nghe , nói) để học tập và giao tiếp trong các 
môi trường hoạt động của trẻ.
 Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt góp phần rèn luyện cho học sinh 
các thao tác tư duy cơ bản (phân tích, tổng hợp, so sánh, phán đoán...)
 Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những 
hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên và con người; về văn hoá, văn học của Việt 
Nam và nước ngoài.
 Bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong 
sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt góp phần hình thành nhân cách con người Việt 
Nam xã hội chủ nghĩa.
 Từ mục tiêu trên, việc học Tiếng Việt ở bậc Tiểu học là rất quan trọng. 
Học Tiếng Việt ở lớp 1 càng quan trọng hơn. Bởi nếu nói việc dạy học ở bậc 
Tiểu học như xây một ngôi nhà thì dạy học lớp 1 chính là chuẩn bị phần nền 
móng của ngôi nhà đó. Để ngôi nhà được vững chắc thì móng phải vững. Đúng 
vậy, để các em nắm vững kiến thức và học tốt ở các lớp trên thì ngay từ lớp 1, 
các em phải học tốt Tiếng Việt và cơ bản ở đây là đọc thông viết thạo. Để đạt 
được điều này, việc học âm vần rất quan trọng, các em phải nắm chắc âm vần để 
đọc viết đúng âm, vần, tiếng, từ, câu, Nếu không học tốt phân môn Học vần 
chắc chắn các em sẽ gặp khó khăn khi học các môn học khác.
 Do đó, việc giúp các em học sinh lớp Một học tốt phân môn Học vần là 
rất cần thiết. Mỗi giáo viên cần phải có những biện pháp thích hợp giúp học sinh 
học tốt phân môn Học vần.
3. Cơ sở lý luận:
 Dạy Tiếng Việt cho học sinh có hiệu quả vấn đề có tính chất quyết định là 
phương pháp dạy học. Phương pháp dạy học là phương pháp được xây dựng và 
vận dụng vào một quá trình cụ thể: “Quá trình dạy học”. Quá trình dạy học là 
quá trình nhận thức của học sinh được tiến hành dưới tác động chủ đạo của thầy. 
Như vậy phương pháp dạy học với tư cách là tổng hợp những cách thức tổ chức 
các hoạt động của thầy và trò, phải góp phần tích cực của mình - nhiều khi góp 
phần quyết định - vào việc thực hiện quá trình nhận thức của học sinh.
 Đặc điểm phương pháp dạy học Tiểu học là phụ thuộc vào nội dung dạy 
học Tiểu học, phụ thuộc vào đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của trẻ. Các phương 
pháp dạy học phải đan xen nhau, bởi sự tập trung chú ý của trẻ kém, kéo dài 
không được lâu. Nhận thức của trẻ ở lứa tuổi này thiên về cảm tính, thấy sao nói 
vậy, hay bắt chước hoặc nói theo; phần lớn các em chưa biết tư duy. Để giúp trẻ 
tư duy, chúng ta phải đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng thì vai trò 
của phương pháp trực quan trong nhà trường Tiểu học cực kỳ quan trọng.
 Tóm lại, phương pháp dạy học Tiểu học có mối liên quan mật thiết đến mục 
đích, nội dung dạy học cũng như đặc điểm lứa tuổi của trẻ và hơn hết phụ thuộc 
vào chính người thầy Tiểu học.
 - - 1 Học tốt môn Học vần lớp Một, trước hết phải đọc, viết đúng các âm và 
chữ ghi âm, đọc viết đúng phần vần; biết nghe để ghi nhận thông tin, xử lí thông 
tin. Vì vậy, những nội dung tôi quan tâm nghiên cứu để thực hiện đó là:
a.Dạy học sinh phát âm đúng để viết đúng:
 -Phát âm trong dạy Tiếng Việt cho học sinh rất quan trọng, học sinh phát âm 
đúng thì sẽ nhận diện chữ (đọc) đúng và viết đúng. Ngược lại, nếu không được 
GV quan tâm kĩ phần này, không được sửa chữa kịp thời các em sẽ dễ bị đọc sai 
do thói quen ở địa phương và dẫn đến viết sai do đọc sai. Đối với học sinh ở địa 
phương tôi đang dạy, số học sinh phát âm sai rất nhiều do ảnh hưởng của tiếng 
địa phương dẫn đến viết sai; viết sai thì tất yếu hiểu sai thông tin được ghi nhận.
 Chẳng hạn: oa đọc “a”, oe đọc là “e” (hoa hoè đọc là ha hè), oai đọc là 
oi (bà ngoại đọc thành bà ngọi), uôi đọc là ui; uôm đọc là ôm, lưới đọc là lứ, 
 - Để dạy cho các em phát âm đúng quả là rất khó, không phải chỉ một vài 
hôm là xong. Như chúng ta đã biết việc phát âm liên quan tới các cơ quan phát 
âm. Nếu chúng ta giúp học sinh vừa được nghe, vừa được quan sát (PPTQ) sự 
phối hợp các cơ âm phát âm như hình dạng của môi, vị trí của răng, lưỡi thì các 
em sẽ dễ dàng phát âm đúng những âm cần học hơn là chỉ được nghe. Vì vậy, 
khi dạy học sinh phát âm, GV cần kết hợp sử dụng nhiều phương pháp, vừa nhìn 
(quan sát) kết hợp với nghe rồi làm theo mẫu và luyện tập thực hành ngay trên 
lớp. Trong quá trình dạy học GV cần sử dụng đồ dùng trực quan để hướng dẫn 
các em quan sát, so sánh,Đồ dùng không phải lúc nào cũng đòi hỏi những 
thiết bị hiện đại mà có khi đơn thuần chỉ là môi, miệng, lưỡi, răng của GV khi 
dạy các em phát âm. 
 *Ví dụ: khi dạy các em phát âm vần oa, GV cần cho các em quan sát tranh 
vẽ hoặc vật thật “cái loa” để nhận diện vần oa, so sánh với cách đọc âm a trong 
tiếng “la” (la hét). Từ quan sát tranh, HS nghe GV phát âm kết hợp với nhìn 
động tác từ miệng của GV để nhận ra cách đọc và làm theo mẫu. 
 Nhất là khi phát âm những âm có liên quan nhiều tới môi, đầu lưỡi, răng. 
Chẳng hạn như các âm b, đ, g, l, m, n, p, r, s, t, v, x, tr, ch, kh,
 Đối với những âm học sinh khó nhớ, qua việc phát âm mẫu, GV cần chú trọng 
tới việc so sánh các âm đó với âm khác có cách đọc giống nhau.
 *Ví dụ: s – x ; tr – ch ; p – ph 
 Ngoài ra, với những âm không thể dùng phương pháp khẩu hình – so 
sánh, GV có thể mô tả bằng hình vẽ hoặc bằng động tác cho dễ phân biệt. Chẳng 
hạn như khi dạy cho HS đọc âm “sờ”, GV có thể làm động tác lấy tay sờ vào 
một đồ vật nào đó để giúp các em nhận diện đúng, phát âm đúng và phân biệt 
với “x” khi ghép tiếng. 
 Việc hướng dẫn HS phát âm được tiến hành ở trong giờ dạy âm, vần cũng 
như khi dạy đọc, GV cần biết lựa chọn và sử dụng các phương pháp một cách 
hợp lí bởi không nên sử dụng riêng lẻ một phương pháp nào mà cần phải biết kết 
hợp và sử dụng liên hoàn nhiều phương pháp sao cho hiệu quả nhất. Nhất thiết 
các em phải được nhìn, nghe, làm theo mẫu; luyện tập nhiều lần qua các hình 
thức: cá nhân, nhóm, lớp và tích hợp trong các môn học khác mới hình thành kĩ 
năng để vận dụng trong giao tiếp được.
 - - 3 viết cho học sinh, bởi khi các em viết đúng vần, tiếng , từ do GV đọc có nghĩa là 
các em đã nắm chắc được các âm, vần trong phạm vi đã học.
 Để đạt được điều đó, khâu làm mẫu từ động tác rê bút đến viết các nét tạo 
tiếng; mẫu phải to, rõ ràng, chuẩn xác sao cho mọi HS trong lớp đều nhìn thấy 
được. GV cần tăng cường cho học sinh viết bảng con. Ngoài thời gian viết bảng 
con trong giờ học chính khoá môn Học vần, GV còn luyện tập nhiều lần trong 
giờ Tập viết, giành thời gian cho học sinh luyện tập trong lúc kiểm tra bài cũ, 
trong giờ học buổi chiều. Ngoài những từ có sẵn trong sách giáo khoa, GV cho 
học sinh viết thêm các tiếng ngoài bài có vần vừa học. Cho học sinh luyện viết 
càng nhiều càng tốt. Việc viết bảng con rất là thuận tiện, GV có thể quán xuyến 
được lớp đồng thời theo dõi giúp đỡ được học sinh yếu hằng ngày.
 Ngoài việc viết bảng con trên lớp, GV có thể phân nhóm cho học sinh tự 
luyện đọc, viết ở nhà. Để học sinh học có hiệu quả, tôi phân cho những HS ở 
gần nhà học cùng nhóm và chọn một em học giỏi có khả năng quản lí các bạn 
làm nhóm trưởng.Tôi hướng dẫn các em cách tự học ở nhà đồng thời thông qua 
nhóm trưởng tôi theo dõi kiểm tra thường xuyên. 
 Với học sinh lớp 1các em rất hay quên do đó để học sinh lĩnh hội được 
kiến thức chúng ta cần phải nhắc đi nhắc lại nhiều lần.
 Để học sinh học tốt môn Học vần, song song với việc dùng những biện 
pháp trên chúng ta còn cần phải chú ý thay đổi các hình thức dạy học như: học 
cá nhân, học theo đôi bạn, học theo nhóm có cùng khả năng, hoạt động cả lớp 
tạo cho các em không khí vui vẻ, thoải mái vừa học vừa chơi. Đặc biệt, thông 
qua các trò chơi giúp học sinh học nắm kiến thức tốt hơn.
d.Phương pháp tổ chức trò chơi trong quá trình dạy học:
 Chúng ta đã biết thông qua chơi giúp HS học và học cũng thoải mái như 
chơi. Vì vậy mỗi GV cần xác định rõ mục đích của mỗi trò chơi, tuân thủ các 
nguyên tắc và thay đổi các hình thức tổ chức cho HS chơi.
4.1Mục đích:
 -Giúp học sinh củng cố, hệ thống hoá kiến thức được học, mở rộng vốn từ, 
khắc sâu kiến thức, nắm chắc âm vần vừa học, biết vận dụng vào từng trường 
hợp cụ thể;
 -Tạo môi trường để rèn luyện sự linh hoạt, nhạy bén, có thói quen phản ứng 
nhanh cho HS; giúp các em mạnh dạn khi thể hiện mình trước tập thể;
 -Thông qua trò chơi tạo không khí thi đua sôi nổi trong mỗi tiết học, làm cho 
tiết học của HS trở nên nhẹ nhàng hơn, sinh động và hiệu quả hơn.
4.2 Nguyên tắc:
 Tổ chức trò chơi phải phù hợp với thời điểm của từng tiết dạy;
 Nội dung chơi phải đảm bảo về mặt kiến thức, kĩ năng theo chuẩn quy định, 
các yêu cầu về kiến thức phải có tính hệ thống;
 Trò chơi phải đảm bảo tính vừa sức, không quá khó sẽ không thu hút được 
sự ham thích của HS cả lớp, dễ quá cũng làm giảm độ hấp dẫn;
 Trò chơi phát huy được tinh thần tập thể, kích thích được tính thi đua học 
tập, tình cảm gắn bó giữa thầy trò, bạn bè;
 - - 5 Qủa gì mọc tít trên cao
 Mà sao đầy nước, ngọt ngào bên trong? (là trái hay quả 
gì?)
 Cây gì bé nhỏ
 Hạt nó nuôi người
 Tháng năm tháng mười
 Cả làng đi gặt (là cây gì?)
 -HS tìm được kết quả như sau: quả dừa, cây lúa.
c)Trò chơi “Thi ghép đúng – Ghép nhanh”
 +Mục tiêu: Giúp học sinh nắm chắc âm vần cần học, biết vận dụng vào 
từng trường hợp cụ thể;
 GV cho HS chuẩn bị mỗi em một bộ chữ thực hành Tiếng Việt.
 +Cách chơi: Trong thời gian nhất định, khi có lệnh của GV các em thi đua 
tìm tiếng có vần vừa học vào bảng cài, hết thời gian quy định, HS đưa bảng lên 
cho lớp kiểm tra.
 Đánh giá theo điểm: Tìm và ghép đúng 1 vần, tiếng theo yêu cầu của GV 
được 10 điểm. Tổ nào có ít lược bạn ghép sai tổ đó chiến thắng.
 +Hình thức chơi theo tổ học tập.
 Thường được tiến hành khi dạy các em chiếm lĩnh kiến thức ở Học vần tiết 
1.
d)Trò chơi “Đọc nhanh, nối giỏi”
 + Mục tiêu: Giúp học sinh nhận diện nhanh âm vần vừa học, biết ghép các 
tiếng riêng lẻ vào thành cụm từ có nghĩa mới;
 GV chuẩn bị mỗi dãy một bảng nhóm, phấn viết, giẻ lau.
 + Cách chơi: Trong thời gian nhất định, khi có lệnh của GV các em thi đua 
tìm tiếng thích hợp để ghép thành cụm từ có nghĩa, hoàn thành bài tập đem đính 
lên bảng lớp để GV tổ chức lớp kiểm tra, bổ sung, đánh giá.
 Đánh giá theo điểm: nối được một cụm từ có nghĩa đúng, GV ghi 10 điểm, 
đọc đúng mỗi cụm từ được ghi thêm 10 điểm nữa.
 + Hình thức chơi theo dãy học tập.
 *Thường tiến hành khi dạy Học vần tiết 2.
*Ví dụ: Bài 64: im-um
 -GV cho các từ sau: chim, cá, tôm, hùm, bồ câu, kìm
 -HS nối được kết quả như sau:
 chim hùm
 cá bồ câu
 tôm kìm
e) Trò chơi “Nét chữ nết người”
 +Mục tiêu: Giúp học sinh viết đúng các chữ ghi âm, vần, tiếng đã học. Rèn 
luyện đức tính chăm chỉ, cẩn thận và kiên nhẫn trong học tập.
 GV cho HS chuẩn bị mỗi em một quyển vở luyện viết theo mẫu.
 - - 7 + Cần có sự đánh giá, rút kinh nghiệm qua từng tháng, học kỳ để kịp thời 
điều chỉnh phương pháp nhằm đạt hiệu quả tốt nhất.
 + Phải có sự hỗ trợ, phối hợp giúp đỡ từ phía phụ huynh học sinh để việc 
áp dụng các biện pháp được thuận lợi, có hiệu quả.
8. Đề nghị: 
 -Với tổ chuyên môn cùng thử nghiệm để thẩm định kết quả đồng thời 
cùng nhau rút kinh nghiệm để tổ chức thực hiện đại trà trong tổ và vận dụng một 
số biện pháp vào môn học khác góp phần thực hiện tốt tinh thần đổi mới phương 
pháp dạy học.
 -Nhà trường cần quan tâm hơn đến việc bổ sung hoặc thay đổi một số 
thiết bị dạy học đã quá cũ như Bộ thực hành Tiếng Việt lớp một dành cho HS; 
 -Với ngành nên quan tâm đến việc tổ chức giao lưu chuyên môn có nội 
dung dành cho giáo viên dạy lớp1. 
 Đại Chánh, ngày 11 tháng 12 năm 2019
 Người viết
 Huỳnh Thị Hạ
 - - 9