Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh Lớp 1 trường TH Nguyễn Trãi

 phòng giáo dục và đào tạo quận Thanh Xuân 
 Trường tiểu học Nguyễn trãi
 ---------------
 Sáng kiến kinh nghiệm
Đề tài:
 Hướng dẫn giải toán có lời văn
 cho học sinh lớp 1
 Người viết : Đăng Thanh Nguyệt
 Giáo viên chủ nhiệm lớp 1C
 Năm học: 2013-2014 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
 Khả năng giải toán có lời văn chính là phản ánh năng lực vận dụng kiến 
thức của học sinh. Học sinh hiểu về mặt nội dung kiến thức toán học vận dụng 
vào giải toán kết hợp với kíên thức Tiếng Việt để giải quyết vấn đề trong toán 
học. Từ ngôn ngữ thông thường trong các đề toán đưa ra cho học sinh đọc - hiểu 
- biết hướng giải đưa ra phép tính kèm câu trả lời và đáp số của bài toán.
 Giải toán có lời văn góp phần củng cố kiến thức toán, rèn luyện kỹ năng 
 diễn đạt, tích cực góp phần phát triển tư duy cho học sinh tiểu học. 
 Đó là nguyên nhân chính mà tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Hướng dẫn 
 giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1”
Sáng kiến kinh nghiệm 2 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
 C. Một số các giải pháp thực hiện
 Mức độ 1: Ngay từ đầu học kỳ I các bài toán được giới thiệu ở mức độ nhìn 
hình vẽ- viết phép tính. Mục đích cho học sinh hiểu bài toán qua hình vẽ, suy 
nghĩ chọn phép tính thích hợp.
 Thông thường sau mỗi phép tính ở phần luyện tập có một hình vẽ gồm 5 ô 
vuông cho học sinh chọn ghi phép tính và kết quả phù hợp với hình vẽ. Ban đầu 
để giúp học sinh dễ thực hiện sách giáo khoa ghi sẵn các số và kết quả :
VD: Bài 5 trang 46 
 a)
 1 2 = 3
Chỉ yêu cầu học sinh viết dấu cộng vào ô trống để có : 1 + 2 = 3
 b) Đến câu này nâng dần mức độ - học sinh phải viết cả phép tính và kết quả 
 1 + 1 = 2
 Và yêu cầu tăng dần, học sinh có thể nhìn từ một tranh vẽ bài 4 trang 77 
diễn đạt theo 2 cách . 
 Cách 
1: Có 8 hộp thêm 1 hộp , tất cả là 9 hộp. 
 8 + 1 = 9
Sáng kiến kinh nghiệm 4 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
 Tuy không yêu cầu cao,tránh tình trạng quá tải với học sinh, nhưng có thể 
động viên học sinh khá giỏi làm nhiều cách , có nhiều cách diễn đạt từ một hình 
vẽ hay một tình huống sách giáo khoa. 
 Mức độ 3: Giới thiệu bài toán có lời văn bằng cách cho học sinh tiếp cận với 
một đề bài toán chưa hoàn chỉnh kèm theo hình vẽ và yêu cầu hoàn thiện ( tiết 
81- bài toán có lời văn ). Tư duy HS từ hình ảnh phát triển thành ngôn ngữ, thành 
chữ viết. Giải toán có lời văn ban đầu được thực hiện bằng phép tính cộng là phù 
hợp với tư duy của HS.
 Cấu trúc một đề toán gồm 2 phần: phần cho biết và phần hỏi, phần cho biết 
gồm có 2 yếu tố. 
Mức độ 4: Để hình thành cách giải bài toán có lời văn, sách giáo khoa đã nêu 
một bài toán , phần tóm tắt đề toán và giải bài toán hoàn chỉnh để học sinh làm 
quen.( Bài toán- trang 117)
 Giáo viên cần cho học sinh nắm vững đề toán, thông qua việc tóm tắt đề 
toán. Biết tóm tắt đề toán là yêu cầu đầu tiên dể giải bài toán có lời văn.
 Bài giải gồm 3 phần : câu lời giải, phép tính và đáp số.
 Chú ý rằng tóm tắt không nằm trong lời giải của bài toán, nhưng phần tóm 
tắt cần được luyện kỹ để học sinh nắm được bài toán đầy đủ, chính xác. Câu lời 
giải trong bài giải không yêu cầu mọi học sinh phải theo mẫu như nhau, tạo diều 
kiện cho HS diễn đạt câu trả lời theo ý hiểu của mình. Quy ước viết đơn vị của 
phép tính trong bài giải HS cần nhớ để thực hiện khi trình bày bài giải. 
 Bài toán giải bằng phép tính trừ được giới thiệu khi HS đã thành thạo giải 
bài toán có lời văn bằng phép tính cộng.GV chỉ hướng dẫn cách làm tương 
tự,thay thế phép tính cho phù hợp với bài toán.
 ở lớp 1,HS chỉ giải toán về thêm,bớt với 1 phép tính cộng hoặc trừ,mọi HS 
bình thường đều có thể hoàn thành nhiệm vụ học tập một cách nhẹ nhàng nếu 
được giáo viên hướng dẫn cụ thể.
 GV dạy cho Hs giải bài toán có lời văn cần thực hiện tốt các bước sau:
 - Đọc kĩ đề bài:Đề toán cho biết những gì?Đề toán yêu cầu gì?
 - Tóm tắt đề bài
 - Tìm được cách giảibài toán
 - Trình bày bài giải
 - Kiểm tra lời giải và đáp số
Sáng kiến kinh nghiệm 6 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
Qua tìm hiểu bài toán giúp cho học sinh xác định được bài có lời văn gồm 2 
phần:
 - Thông tin đã biết gồm 2 yếu tố.
 - Câu hỏi ( thông tin cần tìm )
 Từ đó học sinh xác định được phần còn thiếu trong bài tập ở trang116:
 Có 1 con gà mẹ và 7con gà con. Hỏi có tất cả bao nhiêu con gà?
 Kết hợp giữa việc quan sát tranh và trả lời câu hỏi gợi ý của giáo viên, học 
 sinh hoàn thành bài toán 4 trang 116:
 Có 4 con chim đậu trên cành , có thêm 2 con chim bay đến. Hỏi có tất cả 
 bao nhiêu con chim? 
Tiết 82 Giải toán có lời văn. 
 Giáo viên nêu bài toán . Học sinh đọc bài toán
 - Đây là bài toán gì? Bài toán có lời văn.
 -Thông tin cho biết là gì ? Có 5 con gà , mua thêm 4 con gà.
 - Câu hỏi là gì ? Hỏi nhà An có tất cả mấy con gà ? 
 Dựa vào tranh vẽ và tóm tắt mẫu, G đưa ra cách giải bài toán mẫu: 
 Bài giải
 Nhà An có tất cả là:
 5 + 4 = 9 ( con gà )
 Đáp số: 9 con gà
 Bài 1 trang117 Học sinh đọc bài toán- phân tích đề bài- điền vào tóm tắt
 Và giải bài toán .
 Tóm tắt: 
 An có : 4 quả bóng
 Bình có : 3 quả bóng
 Cả hai bạn có :....quả bóng?
 Bài giải 
 Cả hai bạn có là: 
 4+3=7( quả bóng )
 Đáp số: 7 quả bóng 
Sáng kiến kinh nghiệm 8 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
 - Số bạn của tổ em có là:
Bài 3 trang122
 - Số gà có tất cả là:
 Vậy qua 3 bài tập trên học sinh đã mở rộng được nhiều cách viêt câu lời giải 
khác nhau ,song GV chốt lại cách viết lời giải như sau:
 Thêm chữ Số+ đơn vị tính của bài toán trước cụm từ có tất cả là như ở tiết 
82 đã làm .
 Riêng với loại bài mà đơn vị tính là đơn vị đo độ dài( cm) cần thêm chữ dài 
vào trước chữ là
 VD cụ thể 
 Tóm tắt 
 Đoạn thẳng AB : 5cm
 Đoạn thẳng BC : 3cm
 Cả hai đoạn thẳng : ... cm?
Bài giải
Cả hai đoạn thẳng dài là:
5+ 3 = 8 ( cm)
 Đáp số : 8 cm
 Tiết 86 Tiết 104
 Hầu hết đều có bài toán có lời văn vận dụng kiến thức toán được cung cấp theo 
phân phối chương trình . Tuy nhiên, việc phân tích đề- tóm tắt- giải bài toán phải 
luôn luôn được củng cố duy trì và nâng dần mức độ. Song cơ bản vẫn là các mẫu 
lời giải cho các bài toán thêm là:
 - Có tất cả là:
 - Số ( đơn vị tính ) + có tất cả là: 
 - Vị trí ( trong, ngoài, trên, dưới, ...)+ có tất cả là: 
 - ... đoạn thẳng....+ dài là:
Tiết 105: Giải toán có lời văn(tiếp theo)
 Bài toán: Nhà An có 9 con gà, mẹ đem bán 3 con gà. Hỏi nhà An còn lại 
mấy con gà?
Sáng kiến kinh nghiệm 10 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
Bài 3 trang 149
Tóm tắt 
 Đàn vịt có : 8 con
ở dưới ao : 5 con 
Trên bờ: ... con?
 Bài giải 
 Trên bờ có là:
 8 -5=3 ( con vịt ) 
 Đáp số: 3 con vịt .
 Tiết 106 Luyện tập Bài 1,2 ( Tương tự tiết 105 )
 Tiết 107 Luyện tập Bài 1,2 ( tương tự như trên )
 Nhưng bài 4 trang 150 và bài 4 trang151 thì lời giải dựa vào dòng thứ 3 của 
 phần tóm tắt bài toán:
Số hình tam giác không tô màu là : Số hình tròn không tô màu là:
 8 - 4 = 4( hình ) 15 - 4 = 11( hình ) 
 Đáp số: 4 hình tam giác Đáp số: 11 hình tròn.
 Bài 3 trang 151 Tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng 
 ? cm 2cm
 13cm
 Bài giải
 Sợi dây còn lại dài là:
 13 – 2 = 11( cm)
 Đáp số : 11cm 
 Tiết 108 Luyện tập chung
 Đây là phần tổng hợp chốt kiến thức của cả 2 dạng toán đơn thêm và bớt ở 
 lớp 1
 Bài 1 trang 152
Sáng kiến kinh nghiệm 12 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
gặp khó khăn ở bước viết câu lời giải.Tối thiểu HS có lực học trung bình yếu 
cũng có thể chọn cho mình 1 cách viết đơn giản nhất bằng cụm từ: Có tất cả 
là: 
 Hoặc : Còn lại là:
 Còn HS khá giỏi các em có thể chọn cho mình được nhiều câu lời giải khác 
nhau nâng dần độ khó thì lời giải càng hay và sát với câu hỏi hơn.
 Giáo án minh họa:
Sáng kiến kinh nghiệm 14 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
 Phương pháp, hình thức tổ chức Phương 
Thời Nội dung kiến thức 
 các hoạt động dạy học tiện
gian và kỹ năng cơ bản
 Hoạt động của thầy Hoạt động của trò sử dụng
 Có tất cả :..... bức nêu tóm tắt - Cả lớp làm bài nhóm
 tranh ? - Gọi 1 HS lên bảng làm bài vào vở
 - GV và HS chữa bài - HS đối chiếu kết 
 ? Dựa vào từ ngữ nào trong quả với bạn trên 
 bài để làm phép tính cộng? bảng.
 Chốt: Để viết được phép - 1HS nêu (thêm, 
 tính đúng con cần dựa vào câu hỏi có tất cả)
 hỏi của bài toán.
 - Bài 3: - Cho HS quan sát tranh và - HS Máy 
 Có : 5 hình vuông dựa vào tóm tắt để nêu đề chiếu
 Thêm : 4 hình tròn toán - HS lên bảng 
 Có tất cả :... hình - Gọi 1 HS nêu lại tóm tắt làm bài
 vuông và hình - Gọi HS lên bảng làm bài - Cả lớp làm bài 
 tròn? - GV chữa bài nhận xét vào vở
 ? Ai có lời giải khác, ai có - Đổi chéo vở 
 cách viết phép tính khác? kiểm tra
 ? Bài giải gồm có mấy phần: - 1HS trả lời
 Là những phần nào? - 2HS nhắc lại các 
 GV lưu ý học sinh cách bước giải bài toán 
 trình bày bài giải, phép tính. có lời văn.
 * Trò chơi - Gv cho HS chơi trò chơi 
 theo lớp của mình
 5’ 3.Củng cố- dặn dò - Nêu các bước giải toán có - HS trả lời
 lời văn
 Sáng kiến kinh nghiệm 16 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
 D. Kết luận và khuyến nghị
 Qua việc nghiên cứu và áp dụng phương pháp dạy toán có lời văn cho 
học sinh lớp 1 cho thấy giải toán có lời văn ở lớp 1 không khó ở việc viết phép 
tính và đáp số mà chỉ mắc ở câu lời giải của bài toán. Sau quá trình nghiên cứu 
và áp dụng kinh nghiệm sáng kiến thì HS biết viết câu lời giải đã đạt kết quả rất 
cao,dẫn tới việc HS đạt tỉ lệ cao về hoàn thiện bài toán có lời văn .Vì vậy theo 
chủ quan của bản thân tôi thì kinh nghiệm sáng kiến này có thể áp dụng và phổ 
biến nhằm nâng cao chất lượng cho HS về việc giải toán có lời văn. 
 Phương pháp dạy giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1 giúp học sinh hoàn 
thiện một bài giải đủ 3 bước: câu lời giải + phép tính + đáp số là vấn đề đang 
được các đồng chí giáo viên trực tiếp dạy lớp 1 rất quan tâm. Vấn đề đặt ra là 
giúp học sinh lớp 1 viết câu lời giải của bài toán sao cho sát với yêu cầu mà câu 
hỏi của bài toán đưa ra . Chính vì vậy nên tôi mạnh dạn đưa ra kinh nghiệm sáng 
kiến mà bản thân tôi đã vận dụng vào trong quá trình dạy và đạt kết quả tương 
đối khả quan. 
 Trên đây là một vài kinh nghiệm tôi đã áp dụng thành công trong việc dạy 
giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1Cdo tôi làm chủ nhiệm. Tôi sẽ tiếp tục 
nghiên cứu thành công về đổi mới phương pháp dạy Toán và nâng cao hiểu biết 
cho bản thân trong quá trình dạy học ở Tiểu học. 
 - Tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu để tìm ra biện pháp tối ưu nhất giúp các em giải 
toán có lời văn một cách dễ dàng hơn và hiệu quả cao nhất. Tuy nhiên do khả 
năng của tôi còn hạn chế tài liệu tham khảo ít nên kết quả tôi đạt được chưa cao. 
Tôi rất mong được sự góp ý, giúp đỡ của các cấp lãnh đạo và bạn bè đồng nghiệp 
giúp tôi thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của người giáo viên dạy Tiểu học.
 Xin chân thành cảm ơn!
 Hà Nội, ngày 7 tháng 4 năm 2014
 Tụi xin cam đoan SKKN này là của mỡnh viết, 
 khụng sao chộp nội dung của người khỏc
 Người viết
 Đăng Thanh Nguyệt
Sáng kiến kinh nghiệm 18