Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kỹ năng giải toán có lời văn ở Lớp 1

 Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp rèn kỹ năng giải toán có lời văn ở 
 lớp 1
 Là một giáo viên lớp 1, tự bản thân tôi nhận thấy môn Toán là một trong 
 những phân môn có tầm quan trọng đặc biệt, nhất là học sinh lớp 1 lại càng quan 
 trọng hơn. Môn Toán cung cấp những kiến thức cơ bản về số, những phép tính 
 trong đại lượng và khái niệm cơ bản về hình học, bên cạnh đó n còn góp phần 
 vào phát triển tư duy, khả năng suy luận, phát triển ngôn ngữ, trau dồi trí nhớ, 
 kích thích cho trẻ trí tưởng tượng, óc khám phá, hình thành nhân cách cho các 
 em.
 Thấy được tầm quan trọng của môn Toán nên tôi đã đi sâu tìm hiểu, học hỏi 
 và nghiên cứu ra những biện pháp mới để giảng dạy môn Toán thật tốt giúp học 
 sinh chủ động tiếp thu môn Toán một cách nhẹ nhàng thông qua hoạt động học 
 tập. Để “học mà chơi - chơi mà học”, đó cũng là nhằm nâng cao chất lượng dạy 
 học ở Tiểu học nói chung và dạy học môn Toán nói riêng.
 Giải toán có lời văn là một trong năm mạch kiến thức cơ bản xuyên suốt 
 chương trình Toán cấp Tiểu học. Thông qua giải toán có lời văn, các em phát huy 
 được trí tuệ, được rèn luyện kỹ năng tổng hợp: đọc, viết, diễn đạt, trình bày, tính 
 toán. Toán có lời văn là mạch kiến thức tổng hợp của các mạch kiến thức Toán 
 học. Học giải toán có lời văn các em sẽ được giải các bài toán về số học, các yếu 
 tố đại số, các yếu tố hình học và đại lượng. Toán có lời văn là chiếc cầu nối giữa 
 Toán học và thực tế đời sống, giữa Toán học với các môn học khác.
 I. MỞ ĐẦU
 1. Lí do chọn đề tài.
 Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và sự thách thức trước nguy 
 cơ tụt hậu trong cạnh tranh trí tuệ đang đòi hỏi phải đổi mới giáo dục, trong đó 
 có sự đổi mới cơ bản về phương pháp dạy học. Những phương pháp dạy học 
 kích thích sự tìm tòi, đòi hỏi sự tư duy của học sinh được đặc biệt chú ý. Mục 
 tiêu giáo dục của Đảng đã chỉ rõ: “ Đào tạo có chất lượng tốt những người lao 
 động mới có ý thức và đạo đức xã hội chủ nghĩa, có trình độ văn hóa phổ thông 
 và hiểu biết kỹ thuật, có kỹ năng lao động cần thiết, có óc thẩm mỹ, có sức khỏe 
 tốt” Muốn đạt được mục tiêu này thì dạy và học Toán trong trường phổ thông 
 là rất quan trọng của quá trình dạy học. Hội nghị ban chấp hành trung ương 
 khóa VIII lần thứ 2 đã chỉ rõ: “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào 
 tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện tư duy sáng tạo của người 
 học. Từng bước áp dụng phương pháp tiên tiến, phương pháp hiện đại vào quá 
trình dạy học”. Đổi mới cách thực hiện phương pháp dạy học là vấn đề then chốt 
 của chính sách đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
 Đổi mới cách thực hiện phương pháp dạy học sẽ làm thay đổi tận gốc nếp nghĩ, 
nếp làm của các thế hệ học trò – chủ nhân tương lai của đất nước. Như vậy, đổi - Dạy cách trình bày bài toán sao cho phù hợp và thẩm mĩ.
 3. Phạm vi và đối tượng của đề tài.
 3.1. Phạm vi áp dụng đề tài:
 Lớp 1A1 trong một năm học 2018-2019.
 3.2. Đối tượng nghiên cứu:
 Một số biện pháp tích cực giúp học sinh học tốt giải toán có lời văn ở lớp 1.
 4. Phương pháp nghiên cứu:
a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu.
b) Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục.
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động.
- Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm. 
 II. NỘI DUNG
 1. Cơ sở lý luận
 Theo nghiên cứu cho thấy, bé tiếp xúc với toán học ở mọi nơi và toán học thể 
hiện ở mọi hành động trong cuộc sống hàng ngày. Cha mẹ có thể giúp bé tiếp cận 
với môn toán bằng cách lồng ghép toán học vào trong các câu chuyện quanh ta. 
Cho dù bé đã được học toán hay chưa được học thì bạn vẫn nên có một kế hoạch 
dạy kĩ năng toán cho bé ngay từ khi còn học bậc mầm non.
 Đối với học sinh lớp 1, ở độ tuổi 6-7 tuổi có khả năng phân tích, tổng hợp ở 
trẻ khá hoàn chỉnh. Ở tuần 21 học sinh lớp 1 gần như đã đọc khá thông thạo nên 
học sinh bắt đầu được học giải toán có lời văn. Yêu cầu đối với học sinh lớp 1 chỉ 
là biết cách giải và trình bày bài giải với các bài toán có lời văn. Nắm chắc, thực 
hiện đúng quy trình giải bài toán.
 2. Cơ sở thực tiễn Phong trào đổi mới phương pháp dạy học đã được phát động trong toàn ngành 
giáo dục và được đông đảo giáo viên hưởng ứng song thực tế cho thấy giáo viên 
khi dạy còn phụ thuộc vào sách giáo khoa và sách giáo viên, chưa có tính sáng 
tạo, chưa thu hút học sinh. Về vấn đề dạy giải toán cho học giáo viên chưa sử 
dụng nhiều phương pháp dạy học để kích thích niềm hứng khởi trong tiết học. Khi 
có người dự giờ giáo viên ít quan tâm đến học sinh kém vì đối tượng này thường 
đọc đề và làm bài chậm, làm mất thời gian, làm chậm tiến độ của tiết dạy.
 Vào lớp 1, lần đầu tiên trẻ được tiếp xúc với toán học với tư cách là một môn 
học. Môn toán yêu cầu học sinh phải thao tác tư duy như so sánh, quan sát, phân 
tích. Thật là một thử thách lớn đối với học sinh trong khi trẻ chưa đọc thông, viết 
chưa thạo vì tư duy học sinh còn mang tính trực quan là chủ yếu. Đọc đề bài nhưng 
chưa hiểu đề bài nói gì, hỏi gì. Không biết tóm tắt bài toán, lúng túng khi viết lời 
giải. Không hiểu thuật ngữ toán học như: thêm, bớt, cho đi, bay đi, chạy đến... và 
câu hỏi: Có tất cả bao nhiêu? Còn lại bao nhiêu? Cả hai có tất cả ? nên học sinh 
không biết nên làm tính cộng hay trừ dẫn đến học sinh viết phép tính sai.
 Vì vậy, mỗi giáo viên lớp 1 đều phải chú tâm vào việc rèn kĩ năng giải toán 
có lời văn cho học sinh ngay từ khi các em mới bắt đầu làm quen, có như vậy 
mới phát triển tư duy logic đồng thời giúp các em tiếp thu các kiến thức theo được 
thuận lợi hơn.
 4. Một số biện pháp tích cực giúp học sinh học tốt giải toán có lời văn ở 
lớp 1.
 Sau đây tôi xin trình bày một số biện pháp tích cực giúp học sinh học tốt giải 
toán có lời văn ở lớp 1.
 4.1. Chuẩn bị bài của giáo viên:
 Theo tôi nghĩ, muốn có một tiết tốt, một tiết học hào hứng thu hút và lôi cuốn 
được học sinh thì việc quan trọng nhất là giáo viên cần phải chuẩn bị bài thật tốt 
trước khi lên lớp. Bài giảng phải đúng trọng tâm đòi hỏi giáo viên phải đọc kĩ và 
nghiên cứu kĩ bài.
- Đầu tiên là phải xác định rõ mục tiêu của bài học, những yêu cầu của giờ học 
Toán cần đạt tới.
- Giáo viên phải xác định được cấu trúc của giờ toán: Bao gồm mấy hoạt động? 
Mỗi hoạt động nên tổ chức như thế nào cho hợp lý, phù hợp với học sinh.
- Thể hiện được nội dung của tiết học đúng đặc trưng bộ môn, đảm bảo tình vừa 
sức cho học sinh.
- Cấu trúc giờ học, các bước không thay đổi nhưng hình thức tổ chức cần thay 
đổi, tránh lặp đi lặp lại gây nhàn chán đảm bảo “Học mà chơi - Chơi mà học”. trong 1 tổ xuất hiện trước rồi làm hiệu ứng để 3 bạn xuất hiện thêm. Nó sẽ giúp 
học sinh nhìn được bằng mắt bằng cách trực quan và hiểu nội dung bài toán.
Giáo viên sẽ dự kiến được là học sinh sẽ chưa biết viết lời giải cho bài toán.
Vậy người giáo viên sẽ tìm ra cách để giúp học sinh viết lời giải cho bài toán theo 
cách dễ nhất và hiệu quả nhất.
Ví dụ 2: 
Bài: Giải toán có lời văn ( tiếp theo)
 Bài 3: Đàn vịt có 8 con, 5 con dưới ao. Hỏi trên bờ có mấy con vịt?
 Với bài toán này, giáo viên sẽ dự trù được là học sinh chưa hiểu được cả 
đàn vịt chỉ có 8 con nên sẽ làm sai phép tính cho bài toán là cộng . Học sinh lấy 
8 + 5 = 13
(con vịt). Vì học sinh vẫn chưa hiểu được nội dung đề bài toán. Giáo viên dự trù 
được như vậy thì sẽ tìm ra phương pháp giúp học sinh phân tích kĩ đề toán.
 4.2. Phối hợp các phương pháp dạy học trong giờ dạy Toán.
 4.2.1. Phương pháp trực quan
 Khi sử dụng phương pháp trực quan, tôi luôn xác định làm sao cho phương 
tiện trực quan phải phù hợp với nội dung, mục tiêu, chủ đề bài học và đóng vai 
trò hỗ trợ quá trình dạy học. Phương tiện trực quan như một phương tiện của quá 
trình nhận thức, giúp học sinh tìm tòi, khám phá tri thức mới.
 Để vận dụng phương pháp trực quan có hiệu quả dạy học theo phương pháp 
trực quan thường gồm các bước sau:
- Giáo viên chuẩn bị đồ dùng dạy học đảm bảo tính sư phạm phù hợp với mục tiêu 
nội dung bài giảng.
- Giáo viên giới thiệu phương tiện trực quan, nêu nhiệm vụ học tập, yêu cầu quan 
sát.
- Học sinh thực hiện các thao tác trên đồ dùng trực quan để khai thác, thảo luận, 
nhận xét, trình bày kết quả.
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả của học sinh, củng cố lại kiến thức bài học.
 Để học sinh có hứng thú trong giờ học, tránh cho giờ học trở nên nhàm 
chán. Đối với học sinh lớp 1 dùng hình ảnh trực quan sẽ giúp các em hứng thú 
trong học tập. Đây là bài đầu tiên học sinh học về giải toán có lời văn. Nên yêu cầu đối với các 
em cũng rất nhẹ nhàng đó là viết số thích hợp vào chỗ chấm. Tôi chiếu hình ảnh 
một bạn trai và hỏi: Có mấy bạn? rồi lại chiếu hình ảnh 3 bạn tiếp theo rồi hỏi: 
Mấy bạn chạy tới? Các con hãy điền số thích hợp vào chỗ chấm nào?
 4.2.2. Phương pháp gợi mở vấn đáp: Là phương pháp sử dụng một hệ thống 
các câu hỏi để hướng dẫn học sinh suy nghĩ, lần lượt trả lời từng câu hỏi, từng 
bước dần dần đến kết luận cần thiết, giúp học sinh tự mình tìm ra kiến thức mới.
Tiết: Luyện tập ( tr 151)
Bài 2 ( tr 151): Tổ em có 9 bạn, trong đó có 5 bạn nữ. Hỏi tổ em có mấy bạn 
nam?
- Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì?
- Cả tổ có mấy bạn? Có mấy bạn nữ?
- Vậy muốn tìm số bạn nam con thực hiện phép tính gì?
 4.3. Rèn kĩ năng giải toán.
Như tôi đã trình bày ở trên thì theo cách sắp xếp của sách giáo khoa thì khi học 
sinh học giải toán có lời văn phải trải qua một số giai đoạn.
 4.3.1. Giai đoạn 1: ( Từ tuần 7 đến hết tuần 17): Học sinh học về phép cộng, 
trừ trong phạm vi 10. Giai đoạn này lần đầu tiên học sinh được làm quen với dạng 
toán: nhìn hình vẽ, nêu thành bài toán ở mức độ đơn giản rồi nêu phép tính.
Ví dụ: Bài luyện tập - Bài 5 ( trang 46) 
Đây là những bài đầu tiên để học sinh làm quen với giải toán có lời văn. Tôi cũng 
rất chú trọng dạy thật kĩ ngay từ những bài đầu tiên như thế này. Đầu tiên tôi cho 
cho học sinh quan sát tranh sau đó tôi hỏi:
+ Có mấy bạn thỏ?
+ Thêm mấy bạn?
+ GV nói: Có 1 bạn thỏ, thêm 1 bạn thỏ. Hỏi có tất cả bao nhiêu bạn thỏ?
- Tôi gọi HS nêu lại bài toán.
Từ ngay những bài này tôi đã tập để cho học sinh làm quen với những từ “ thêm” 
“ có tất cả” để học sinh hiểu rằng “ thêm” hay “ có tất cả” là thực hiện phép tính 
cộng. Với bài tập này học sinh được học với đề toán chưa hoàn thiện. Học sinh tiếp 
tục được quan sát tranh và hoàn thiện nốt đề toán là điều không khó với học sinh. 
Sau khi học sinh hoàn thành xong đề toán tôi sẽ yêu cầu học sinh đọc đề, tiếp theo 
tôi sẽ giảng để học sinh nắm chắc cấu trúc của một bài toán có lời văn.
Tôi yêu cầu học sinh quan sát lên màn hình và chỉ vào đề toán.
Có 5 con thỏ, có thêm 4 con thỏ đang chạy tới. Hỏi có tất cả bao nhiêu con thỏ?
Bài toán có lời văn gồm 2 phần:
+ Phần thứ nhất: Bài toán cho biết
+ Phần thứ hai: Bài toán hỏi.
Với phần bài toán cho biết tôi sẽ bôi đỏ để học sinh dễ nhận biết. Sau đó tôi chỉ 
vào phần bài toán cho biết và nói: Phần cho biết gồm 2 ý: Có . cho thêm; có ... 
và; có . bay đi
Còn với phần bài toán hỏi tôi chỉ và nói: Phần còn lại chính là bài toán hỏi ( Từ 
chỗ có chữ “ Hỏi” đến hết.
Ban đầu học sinh cũng khó nhận biết bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? đặc 
biệt là đối với những học sinh yếu nên tôi cũng gọi nhiều em trả lời sau đó gọi 
những em yếu trả lời sau để dần dần các em nhận biết được phần cho biết và phần 
hỏi.
Ví dụ: Bài 2( trang 118)
Lúc đầu tổ em có 6 bạn, sau đó có thêm 3 bạn nữa. Hỏi tổ em có tất cả mấy bạn?
 Tôi sẽ hướng dẫn học sinh tiếp cận với bài toán theo các bước sau:
Bước 1: Tìm hiểu bài toán
- Yêu cầu học sinh quan sát tranh minh họa.
- Đọc bài toán
- Bài toán cho biết gì?
- Bài toán hỏi gì?
Bước 2: Tóm tắt bài toán
- Tôi hướng dẫn học sinh dựa vào phần bài toán cho biết và bài toán hỏi gì để tóm 
tắt bài toán: