Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh Lớp 1 tiểu học Đăk RLấp

 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp1
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
 Phòng giáo dục và đào tạo Đăk RLấp
 -----------&&&-----------
 Sáng Kiến Kinh Nghiệm
 Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1
 Người thực hiện: ..
 Giáo viên chủ nhiệm: Lớp ..
 Trường : 
 Năm học: 200..-20.
 Mục lục
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 
1 Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp1
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
 A. Phần mở đầu.
 1. Lý do chọn đề tài.
 Môn Toán lớp 1 mở đường cho trẻ đi vào thế giới kỳ diệu của toán học, rồi 
mai đây các em lớn lên trở thành anh hùng, nhà giáo, nhà khoa học, nhà thơ, trở 
thành những người lao động sáng tạo trên mọi lĩnh vực đời sống và sản xuất, trên 
tay có máy tính xách tay, nhưng không bao giờ các em quên được những ngày 
đầu tiên đến trường học đếm và tập viết 1,2,3 học các phép tính cộng,trừ các em 
không thể quên được vì đó là kỉ niệm đẹp đẽ nhất của đời người và hơn thế nữa 
những con số, những phép tính đơn giản ấy cần thiết cho suốt cuộc đời của các 
em.
 Đó cũng là vinh dự và trách nhiệm của người giáo viên nói chung và giáo 
viên lớp 1 nói riêng. Người thầy giáo từ khi chuẩn bị cho tiết dạy đầu tiên đến 
khi nghỉ hưu không lúc nào dứt nổi trăn trở về những điều mình dạy và nhất là 
môn Toán lớp 1 là một bộ phận của chương trình môn Toán ở tiểu học. Chương 
trình nó kế thừa và phát triển những thành tựu về dạy Toán lớp 1, nên nó có vai 
trò vô cùng quan trọng không thể thiếu trong mỗi cấp học.
 Dạy học môn Toán ở lớp 1 nhằm giúp học sinh:
 a. Bước đầu có một số kiến thức cơ bản, đơn giản, thiết thực về phép đếm, 
về các số tự nhiên trong phạm vi 100, về độ dài và đo độ dài trong phạm vi 20, 
về tuần lễ và ngày trong tuần, về giờ đúng trên mặt đồng hồ; về một số hình học 
(Đoạn thẳng, điểm, hình vuông, hình tam giác, hình tròn); về bài toán có lời văn.
 b. Hình thành và rèn luyện các kĩ năng thực hành đọc, viết, đếm, so sánh 
các số trong phạm vi 100; cộng trừ và không nhớ trong phạm vi 100; đo và ước 
lượng độ dài đoạn thẳng (với các số đo là số tự nhiên trong phạm vi 20 cm). 
Nhận biết hình vuông, hình tam giác, hình tròn, đoạn thẳng, điểm, vẽ điểm, đoạn 
thẳng). Giải một số dạng bài toán đơn về cộng trừ bước đầu biết biểu đạt bằng 
lời, bằng kí hiệu một số nội dung đơn giản của bài học và bài thực hành, tập so 
sánh, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá trong phạm vi của 
những nội dung có nhiều quan hệ với đời sống thực tế của học sinh.
 c. Chăm chỉ, tự tin, cẩn thận ham hiểu biết và học sinh có hứng thú học 
toán.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 
3 Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp1
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
 ➢ Toán 1- sách giáo khoa.
 ➢ Một số tài liệu khác. 
 Để thực hiện nội dung của đề tài, tôi đã sử dụng một số phương pháp cơ bản 
sau:
 -Tổng hợp lý luận thông qua các tài liệu, sách giáo khoa và thực tiễn dạy học 
của lớp 1B- khối I- Trường Tiểu học Ngo Gia Tự
 - Đánh giá quá trình dạy toán - Loại bài giải toán có lời văn từ những năm 
trước và những năm gần đây.
 - Tiến hành khảo sát chất lượng học sinh .
 - Đúc rút kinh nghiệm qua quá trình nghiên cứu. 
 VII - Thời gian thực hiện
 Từ tháng 9 - 2009 đến tháng1 – 2O10
 B. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
 Chương I: Một số vấn đề về cơ sở lý luận,
 cơ sở thực tiễn
 1. Cơ sở lý luận:
 Khả năng giải toán có lời văn chính là phản ánh năng lực vận dụng kiến 
thức của học sinh. Học sinh hiểu về mặt nội dung kiến thức toán học vận dụng 
vào giải toán kết hợp với kíên thức Tiếng Việt để giải quyết vấn đề trong toán 
học. Từ ngôn ngữ thông thường trong các đề toán đưa ra cho học sinh đọc - hiểu 
- biết hướng giải đưa ra phép tính kèm câu trả lời và đáp số của bài toán.
 Giải toán có lời văn góp phần củng cố kiến thức toán, rèn luyện kỹ năng 
 diễn đạt, tích cực góp phần phát triển tư duy cho học sinh tiểu học. 
 Đó là nguyên nhân chính mà tôi chọn đề tài nghiên cứu:Phương pháp dạy 
 toán có lời văn cho học sinh lớp 1.
 2. Cơ sở thực tiễn
 Đối với trẻ là học sinh lớp 1, môn toán tuy có dễ nhưng để học sinh đọc-hiểu 
bài toán có lời văn quả không dễ dàng, vả lại việc viết lên một câu lời giải phù 
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 
5 Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp1
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
lớp 1 khi dạy dạng bài nhìn hình vẽ viết phép tính thích hợp, cần cho HS quan sát 
tranh tập nêu bài toán và thường xuyên rèn cho HS thói quen nhìn hình vẽ nêu 
bài toán. Có thể tập cho những em HS giỏi tập nêu câu trả lời cứ như vậy trong 
một khoảng thời gian chuẩn bị như thế thì đến lúc học đến phần bài toán có lời 
văn HS sẽ không ngỡ ngàng và các em sẽ dễ dàng tiếp thu, hiểu và giải đúng .
 2. Nguyên nhân từ phía HS:
 Do HS mới bắt đầu làm quen với dạng toán này lần đầu, tư duy của các em 
còn mang tính trực quan là chủ yếu. Mặt khác ở giai đoạn này các em chưa đọc 
thông viết thạo, các em đọc còn đánh vần nên khi đọc xong bài toán rồi nhưng 
các em không hiểu bài toán nói gì, thậm chí có những em đọc đi đọc lại nhiều 
lần nhưng vẫn chưa hiểu bài toán. Vì vậy HS không làm đúng cũng là điều dễ 
hiểu. Vậy làm thế nào để HS nắm được cách giải một cách chắc chắn chính xác?
Chương III: một số các giải pháp thực hiện
 Mức độ 1: Ngay từ đầu học kỳ I các bài toán được giới thiệu ở mức độ nhìn 
hình vẽ - viết phép tính. Mục đích cho học sinh hiểu bài toán qua hình vẽ, suy 
nghĩ chọn phép tính thích hợp.
 Thông thường sau mỗi phép tính ở phần luyện tập có một hình vẽ gồm 5 ô 
vuông cho học sinh chọn ghi phép tính và kết quả phù hợp với hình vẽ. Ban đầu 
để giúp học sinh dễ thực hiện sách giáo khoa ghi sẵn các số và kết quả:
VD: Bài 5 trang 46 
 a)
 1 2 = 3
Chỉ yêu cầu học sinh viết dấu cộng vào ô trống để có : 1 + 2 = 3
 b) Đến câu này nâng dần mức độ - học sinh phải viết cả phép tính và kết quả 
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 
7 Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp1
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
 Tư duy toán học được hình thành trên cơ sở tư duy ngôn ngữ của học sinh.
 Khi dạy bài này cần hướng dẫn học sinh diễn đạt trình bày động viên các em 
viết được nhiều phép tính để tăng cường khả năng diễn đạt cho học sinh. 
 Mức độ 2: Đến cuối học kì I học sinh đã được làm quen với tóm tắt bằng lời:
 Bài 3 trang 87 
 B, Có : 10 quả bóng 
 Cho : 3 quả bóng
 Còn :.... quả bóng? 
 10 - 3 = 7
 Học sinh từng bước làm quen với lời thay cho hình vẽ, học sinh dần dần 
thoát ly khỏi hình ảnh trực quan từng bước tiếp cận đề bài toán. Yêu cầu học 
sinh phải đọc và hiểu được tóm tắt, biết diễn đạt đề bài và lời giải bài toán bằng 
lời, chọn phép tính thích hợp nhưng chưa cần viết lời giải.
 Tuy không yêu cầu cao,tránh tình trạng quá tải với học sinh, nhưng có thể 
động viên học sinh khá giỏi làm nhiều cách , có nhiều cách diễn đạt từ một hình 
vẽ hay một tình huống sách giáo khoa. 
 Mức độ 3: Giới thiệu bài toán có lời văn bằng cách cho học sinh tiếp cận với 
một đề bài toán chưa hoàn chỉnh kèm theo hình vẽ và yêu cầu hoàn thiện ( tiết 
81- bài toán có lời văn ). Tư duy HS từ hình ảnh phát triển thành ngôn ngữ, thành 
chữ viết. Giải toán có lời văn ban đầu được thực hiện bằng phép tính cộng là phù 
hợp với tư duy của HS.
 Cấu trúc một đề toán gồm 2 phần: phần cho biết và phần hỏi, phần cho biết 
gồm có 2 yếu tố. 
 Mức độ 4: Để hình thành cách giải bài toán có lời văn, sách giáo khoa đã nêu 
một bài toán , phần tóm tắt đề toán và giải bài toán hoàn chỉnh để học sinh làm 
quen.( Bài toán- trang 117)
 Giáo viên cần cho học sinh nắm vững đề toán, thông qua việc tóm tắt đề 
toán. Biết tóm tắt đề toán là yêu cầu đầu tiên dể giải bài toán có lời văn.
 Bài giải gồm 3 phần : câu lời giải, phép tính và đáp số.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 
9 Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp1
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
- Có 3 con vịt bơi dưới ao,có thêm 2 con vịt xuống ao.Hỏi có mấy con vịt dưới 
ao?
- Hôm qua lớp em có 3 bạn được khen.Hôm nay có 2 bạn được khen.Hỏi trong 
hai ngày lớp em có mấy bạn được khen?
 Có nhiều đề bài toán HS có thể nêu được từ một phép tính.Biết nêu đề bài toán 
từ một phép tính đã cho,HS sẽ hiểu vấn đề sâu sắc hơn,chắc chắn hơn,tư duy và 
ngôn ngữ của HS sẽ phát triển hơn.
* Tìm ra điểm yếu của học sinh: 
 ▪ Học sinh biết giải toán có lời văn nhưng kết quả chưa cao.
 ▪ Số học sinh viết đúng câu lời giải đạt tỷ lệ thấp. 
 ▪ Lời giải của bài toán chưa sát với câu hỏi của bài toán.
* Quá trình nghiên cứu và thực nghiệm:
Trong phạm vi 27 tiết dạy từ tiết 81 đến tiết 108 tôi đặc biệt chú ý vào 1 số tiết 
chính sau đây:
 Tiết 81 Bài toán có lời văn
 Có ...bạn, có thêm ... bạn đang đi tới. Hỏi có tất cả bao nhiêu bạn?
 HS quan sát tranh và trả lời câu hỏi 
 Điền vào chỗ chấm số 1 và số 3. 
 - Bài 2 tương tự.
Qua tìm hiểu bài toán giúp cho học sinh xác định được bài có lời văn gồm 2 
phần:
 - Thông tin đã biết gồm 2 yếu tố.
 - Câu hỏi ( thông tin cần tìm )
 Từ đó học sinh xác định được phần còn thiếu trong bài tập ở trang116:
 Có 1 con gà mẹ và 7con gà con. Hỏi có tất cả bao nhiêu con gà?
 Kết hợp giữa việc quan sát tranh và trả lời câu hỏi gợi ý của giáo viên, học 
 sinh hoàn thành bài toán 4 trang 116:
 Có 4 con chim đậu trên cành , có thêm 2 con chim bay đến. Hỏi có tất cả 
 bao nhiêu con chim? 
Tiết 82 Giải toán có lời văn. 
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 
11 Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp1
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
 VD - Cả hai bạn có là:
 - Có tất cả là: 
 Tương tự bài 3 trang118 câu lời giải sẽ là:
 - Có tất cả là:
 Tiết 84 Luyện tập 
Bài 1 và bài 2 trang 121 tương tự bài 1,2,3 trang117. Nhưng câu lời giải được mở 
rộng hơn bằng cách thêm cụm từ chỉ vị trí vào trước cụm từ có tất cả là
 Cụ thể là 
-Bài 1 tr 121 Trong vườn có tất cả là: 
-Bài 2 tr 121 Trên tường có tất cả là:
 Tiết 85 Luyện tập 
 Bài 1 trang 122 HS đọc đề toán – phân tích bài toán ( như trên )
 Điền số vào tóm tắt 
 Vài ba học sinh nêu câu lời giải khác nhau
 GV chốt lại một cách trả lời mẫu:
 -Số quả bóng của An có tất cả là:
Tương tự 
Bài 2 trang122
 - Số bạn của tổ em có là:
Bài 3 trang122
 - Số gà có tất cả là:
 Vậy qua 3 bài tập trên học sinh đã mở rộng được nhiều cách viêt câu lời giải 
khác nhau, song GV chốt lại cách viết lời giải như sau:
 Thêm chữ Số+ đơn vị tính của bài toán trước cụm từ có tất cả là như ở tiết 
82 đã làm .
 Riêng với loại bài mà đơn vị tính là đơn vị đo độ dài (cm) cần thêm chữ dài 
vào trước chữ là
 VD cụ thể 
 Tóm tắt 
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 
13 Sáng kiến kinh nghiệm